Μετά τον Αριστοφάνη(δείτε το) και τον Αισχύλο(δείτε το), σειρά παίρνει σήμερα ο Σοφοκλής. Κατάφερα να εντοπίσω συνολικά δώδεκα παραστάσεις του Σοφοκλή στον αξιέραστό μας Σωλήνα, από όλα τα σωζόμενα έργα του πλην των αδικημένων Τραχινίων.Ανάμεσά στις έντεκα αυτές παραστάσεις ξεχωρίζει μακράν ο Οιδίποδας Τύραννος του ασύγκριτου Μάνου Κατράκη και βεβαίως οι κλασικές αποδόσεις των δύο αρχετυπικών σοφόκλειων γερόντων, του τυφλού, πλάνητα Οιδίποδα και του σακατεμένου Φιλοκτήτη, από τον εξίσου μεγάλο Αλέξη Μινωτή.
Ακολουθούμε τη γνωστή πλέον αλφαβητική κατάταξη των έργων.

ΑΙΑΣ (1983)

Πρόκειται για παράσταση της κεντρικής σκηνής του Εθνικού Θεάτρου, στην οποία μεσουράνησαν δύο Κύπριοι, ο σκηνοθέτης Νίκος Χαραλάμπους και ο μεταφραστής Κωστής Κολώτας.

Ο μεν Κολώτας είναι, κατά την άποψή μου, ίσως ο κορυφαίος θεατρικός μεταφραστής αρχαίου δράματος πανελληνίως και πραγματικά αξίζει πολύ μεγαλύτερη αναγνώριση από αυτήν που κέρδισε όσο ζούσε (πέθανε το 2010). Οι μεταφράσεις του ακόμη περιμένουν αυτόν που θα τις συλλέξει και θα τις εκδώσει. Δείτε εδώ τι γράφει γι᾽ αυτόν ο Νίκος Χαραλάμπους.

Αν όμως ο Κολώτας δεν είναι ευρέως γνωστός εκτός Κύπρου, πολλοί είναι αυτοί που δηλώνουν απερίφραστα ότι ο Νίκος Χαραλάμπους είναι ο καλύτερος μαθητής και συνεχιστής του Καρόλου Κουν (δείτε σε αυτό το παλαιότερό κείμενό μας μια αναφορά στο αριστούργημα του Χαραλάμπους, τις Ικέτιδες του Ευριπίδη).

Τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι του Βασίλη Φωτόπουλου (ο Χαραλάμπους είχε την τύχη να συνεργαστεί με κορυφαίους ενδυματολόγους και σκηνογράφους στην καριέρα του· ένας ακόμη από αυτούς ήταν και ο Άντης Παρτζίλης), ενώ τον κεντρικό ρόλο υποδύεται ο Νίκος Παπακωνσταντίνου. Δείτε εδώ το σύνολο των συντελεστών.

Ο Χαραλάμπους θα επιστρέψει στον Αίαντα το 2000, αυτή τη φορά ως πρωταγωνιστής υπό τη σκηνοθεσία του Σπύρου Ευαγγελάτου.

Η παράσταση, δυστυχώς, είναι ηχογραφημένη, όχι οπτικογραφημένη. Ο ήχος όμως συνοδεύεται από χαρακτηριστικές φωτογραφίες από την παράσταση,

ΑΝΤΙΓΟΝΗ (1995)

Η πρώτη μας Αντιγόνη ανήκει στον Μίνωα Βολανάκη (μετάφραση και σκηνοθεσία) και το Εθνικό Θέατρο. Η οπτικογράφηση έγινε στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης. Τη μουσική υπογράφει ο Μίκης Θεοδωράκης. Τον ομώνυμο ρόλο υποδύεται η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και τον ρόλο του Κρέοντα ο Κώστας Καζάκος. Τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης και το πρόγραμμα μπορείτε να τους βρείτε στο Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ (2002)

Η δεύτερη Αντιγόνη, και πάλι του Εθνικού Θεάτρου, σε μετάφραση Νίκου Παναγιωτόπουλου, σκηνοθετείται εφτά χρόνια αργότερα από μια γυναίκα αυτή τη φορά (κάτι άκρως ευπρόσδεκτο αλλά δυστυχώς μη σύνηθες στις σύγχρονες παραστάσεις αρχαίου θεάτρου), τη Νικαίτη Κοντούρη. Την Αντιγόνη υποδύεται η Λυδία Κονιόρδου.

Δείτε τα στοιχεία της παράστασης στο Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου.

ΗΛΕΚΤΡΑ (1962)

Στον Σωλήνα κυκλοφορούν και αρκετές Ηλέκτρες. Η παλαιότερη είναι η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Ροντήρης στο Εθνικό Θέατρο, σε ποικίλες εκδοχές αρχικά το 1936 (και αργότερα το 1937, το 1938, το 1952 και το 1961), σε μετάφραση Ιωάννη Γρυπάρη. Δείτε πληροφορίες εδώ. Η οπτικογραφημένη εκδοχή που ευρίσκεται στο YouTube δόθηκε στην Αγγλία το 1962. Στον ρόλο της Ηλέκτρας είναι η Ασπασία Παπαθανασίου.

ΗΛΕΚΤΡΑ (1972)

Η επόμενη Ηλέκτρα που ευρίσκεται στο YouTube είναι και πάλι του Εθνικού Θεάτρου και παρουσιάστηκε στην Επίδαυρο το 1972, σε σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου και μετάφραση Κ.Χ. Μύρη. Τον Ορέστη έπαιξε ο Πέτρος Φυσσούν και την Ηλέκτρα η Αντιγόνη Βαλάκου.

ΗΛΕΚΤΡΑ (1991)

Ο Σπύρος Ευαγγελάτος σκηνοθέτησε Ηλέκτρα και με το Αμφι-Θέατρο, αυτή τη φορά με πρωταγωνιστές τον Γιάννη Φέρτη και τη Λήδα Τασοπούλου. Τη μουσική της παράστασης συνέθεσε ο Νίκος Κυπουργός.

ΗΛΕΚΤΡΑ (1998)

Το 1998 ο Δημήτρης Μαυρίκιος σκηνοθετεί και μεταφράζει Ηλέκτρα και πάλι υπό την αιγίδα του Εθνικού Θεάτρου (η οπτικογράφηση είναι από το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης). Στον ομώνυμο ρόλο είναι η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, ενώ πολύ ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι τον Παιδαγωγό υποδύεται ο κλασικός φιλόλογος και Καθηγητής του ΑΠΘ Δημήτρης Μαρωνίτης (δείτε εδώ σχετική συνέντευξή του)!

ΗΛΕΚΤΡΑ (2005)

Αυτή την παράσταση μπορείτε να την παρακολουθήσετε από το ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Θεάτρου. Πρόκειται για την Ηλέκτρα της Έφης Θεοδώρου σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά από τη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Τον ομώνυμο ρόλο ερμήνευσε η Αλεξία Καλτσίκη, ενώ τον Ορέστη υποδύθηκε ο Γιάννος Περλέγκας.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ (1965)

Ο πρώτος Οιδίπους Τύραννος της συλλογής μας είναι παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, την οποία σκηνοθέτησε ο Αλέξης Μινωτής (1965), που υποδύθηκε και τον ομώνυμο ρόλο. Αξιοπερίεργο είναι το γεγονός ότι η Κατίνα Παξινού, εκτός του ότι παίζει την Ιοκάστη, υπογράφει και τη μουσική της παράστασης (η Κατίνα Παξινού έγραψε μουσική για εννιά διαδοχικές παραστάσεις του Οιδίποδα Τυράννου στο Εθνικό από το 1933 μέχρι το 1966)! Από το καστ ξεχωρίζουν ακόμη οι Λυκούργος Καλλέργης (Θεράπων Λαΐου), Παντελής Ζερβός (Άγγελος) και Στέλιος Βόκοβιτς (Εξάγγελος). Η παράσταση παίχτηκε, πέραν της Επιδαύρου, στο Λονδίνο και τη Ρουμανία. Ιδιαίτερα οι Ρουμάνοι της επεφύλαξαν θερμή υποδοχή.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ (1974)

Ιδού λοιπόν το αριστούργημα του Εθνικού Θεάτρου και του Μάνου Κατράκη, ο ενδέκατος κατά σειράν Οιδίπους Τύραννος στην ιστορία του σχήματος, που διαφήμισε την αρχαία ελληνική τραγωδία (και την αναβίωσή της στη νεοελληνική σκηνή) σε όλο τον κόσμο. Η συγκεκριμένη οπτικογράφηση έγινε στην Ιαπωνία το 1974. Δείτε εδώ τις αντιδράσεις των κριτικών, ιδιαίτερα των ξένων.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ (2000)

Ένας ακόμη Οιδίποδας από το Εθνικό Θέατρο, ο δέκατος πέμπτος κατά σειράν, αυτή τη φορά σε σκηνοθεσία και μετάφραση Βασίλη Παπαβασιλείου και με τον Γρηγόρη Βαλτινό στον ομώνυμο ρόλο. Και αυτή η παράσταση έκανε διεθνή περιοδεία, αφού ταξίδεψε στην Ιταλία (παίχτηκε στο Κολοσσαίο), την Κροατία στο Μεξικό, τη Χιλή, την Αργεντινή και την Ουρουγουάη.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ (1976)

Ο Αλέξης Μινωτής σφράγισε ανεξίτηλα τους γεροντικούς ρόλους του Σοφοκλή, αφού στον ρόλο του τυφλού, πλάνητα Οιδίποδα έδωσε μια ακόμη πραγματικά αξέχαστη ερμηνεία. Για την παράσταση χρησιμοποιήθηκε η μετάφραση τουΓιάννη Γρυπάρη (οι σοφόκλειες μεταφράσεις του Γρυπάρη είναι άρτιες, αλλά δεν έχουν το ποιητικό σφρίγος των αντίστοιχων αισχυλικών). Δείτε τους συντελεστές και άλλα πολλά στο Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ (1977)

Σειρά έχει η μεγάλη τραγωδία του ανθρώπινου πόνου, ο Φιλοκτήτης, από τηνΚεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου (1977). Ο Αλέξης Μινωτής είναι συγκλονιστικός τόσο στη σκηνοθεσία όσο και στον ομώνυμο ρόλο. Τον Οδυσσέα υποδύεται ο Στέλιος Βόκοβιτς και τον Νεοπτόλεμο ο Χρήστος Πάρλας. Η μετάφραση είναι του Τάσου Ρούσσου.

ΦΙΛΟΚΤΗΤΗΣ (1988-9)

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1989, το Θέατρο Τέχνης και ο Γιώργος Λαζάνης ξαναπιάνουν τον τραυματισμένο και εγκαταλελειμμένο γέροντα του Σοφοκλή. Η οπτικογράφηση είναι από το Φεστιβάλ Αθηνών το 1989. Η παράσταση είχε ανεβεί και την προηγούμενη χρονιά στην Επίδαυρο.

Το σύνολο των παραστάσεων του Θεάτρου Τέχνης με έργα του αρχαίου ελληνικού ρεπερτορίου μπορείτε να το βρείτε εδώ.