Ολοήμερο Σχολείο -Δέκα χρόνια μετά. Εμπειρίες-Προοπτικές

20ο Πανελλαδικό Εκπαιδευτικό Συνέδριο ΔΟΕ - ΠΟΕΔ, με θέμα: «Ολοήμερο Σχολείο -Δέκα χρόνια μετά. Εμπειρίες-Προοπτικές.»
26 και 27 Απριλίου 2006, Ηράκλειο Κρήτης, συνεδριακό κέντρο του ξενοδοχείου «Aldemar - Cnossos Royal Village»

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Το ψήφισμα θα κατατεθεί και θα ψηφιστεί στο τέλος του Συνεδρίου, μαζί με τις προτάσεις και τα συμπεράσματα του Συνεδρίου.

Ο επόμενος εισηγητής είναι ο κ. Μπασέτας Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου της Κρήτης. Θέμα της εισήγησης του είναι: «Η παιδαγωγική διάσταση του ολοήμερου σχολείου». Ο κ. Μπασέτας έχει το λόγο.

Κ. ΜΠΑΣΕΤΑΣ: Κυρίες και κύριοι σύνεδροι,

Μετά από τις ζωηρές, αλλά γόνιμες αντιπαραθέσεις που έλαβαν χώρα λίγο πριν, μεταξύ των στελεχών του συνδικαλιστικού κινήματος των δασκάλων Ελλάδας, δεν ξέρω τι νόημα έχει η δική μου εισήγηση. Αλλά εν πάση περιπτώσει,

Πρώτον, θα ήθελα να ευχαριστήσω τη Δ.Ο.Ε. που μου έκανε την τιμή να με καλέσει σε αυτό το συνέδριο και να πραγματοποιήσω αυτήν την εισήγηση με θέμα την «Παιδαγωγική διάσταση του Ολοήμερου Σχολείου», κυρίως του Δημοτικού, όπως λειτουργεί σήμερα.

Κύριε πρόεδρε της Δ.Ο.Ε., κύριε πρόεδρε της Π.Ο.Ε.Δ., κυρίες και κύριοι σύνεδροι,

Είναι φανερό ότι ένας από τους σκοπούς του ολοήμερου σχολείου, παντού όπου λειτουργεί και σ' όλους τους τύπους του είναι, και ο παιδαγωγικός, ανάμεσα σε δύο άλλους βασικούς σκοπούς του, τους κοινωνικούς και γνωστικούς (Νόμος 2525/1997, Δεμίρογλου, 2005, σελ.23).

Οι ίδιοι αυτοί σκοποί αποτέλεσαν και αντικείμενο αναφοράς από τους υποστηρικτές δημιουργίας του σχολείου τούτου και στην Ελλάδα (Πυργιωτάκης, 2001, ΥΠΕΠΘ -Π.Ι., Αθήνα ΟΕΔΒ, σελ.23-56).

Από πρόσφατες σχετικές μελέτες που άρχισαν να δημοσιεύονται και στην Ελλάδα για το ολοήμερο σχολείο και από τις σχετικές παρατηρήσεις και κριτικές απέναντι στο θεσμό του ολοήμερου σχολείου, φαίνεται ότι το σχολείο αυτό επιτυγχάνει σε ικανοποιητικό βαθμό μερικούς, τουλάχιστον, από τους βασικούς κοινωνικούς και γνωστικούς του στόχους, όχι όμως, κατά τις έρευνες, αλλά και κατά τη δική μας αντίληψη, από τη σκοπιά του παρατηρητή και τους παιδαγωγικούς του στόχους.

Στην επίτευξη ή όχι των επιμέρους αυτών στόχων και κυρίως των παιδαγωγικών στόχων του ολοήμερου σχολείου, θα αναφερθούμε στη συνέχεια -αν και τα περισσότερα που θα αναφερθούν εδώ, έχουν λεχθεί μέχρι τώρα και από πολλούς άλλους εισηγητές.

Το ολοήμερο σχολείο, όπως λειτουργεί σήμερα, επιτυγχάνει σε ικανοποιητικό βαθμό το στόχο της διευκόλυνσης των γονέων στην εργασία τους αφού τους απαλλάσσει ή μπορεί να τους απαλλάξει από τη φύλαξη των παιδιών τους στο σπίτι, όταν αυτοί εργάζονται και κυρίως όταν εργάζεται η μητέρα (Δεμίρογλου 2005, σελ.162).

Με την έννοια αυτή το σχολείο του τύπου αυτού είναι ένα σχολείο φύλαξης των παιδιών, από ανάγκη βέβαια, μετά τις αλλαγές που επέφερε στην οικογένεια ο μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας τα τελευταία 30 χρόνια.

Τον κοινωνικό αυτό στόχο της αρωγής προς την ελληνική οικογένεια φαίνεται να συμπληρώνει το ολοήμερο σχολείο και με την εν μέρει παροχή βοήθειας στους μαθητές για την προετοιμασία τους για το σχολείο της επόμενης μέρας - κάτι που δεν μπορούν να φέρουν σε πέρας οι εργαζόμενοι γονείς.

Το ότι επιτελεί αυτόν τον σκοπό (ενν. της φύλαξης των παιδιών) το ολοήμερο σχολείο φαίνεται και από το γεγονός ότι ο αριθμός των μαθητών των μικρότερων τάξεων που το παρακολουθούν και που εκ των πραγμάτων έχουν μεγαλύτερη ανάγκη για φύλαξη και ασφάλεια, είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των μαθητών των ανώτερων τάξεων.

Οι κοινωνικοί βέβαια στόχοι του ολοήμερου σχολείου, όπως αναφέρονται στο Ν.2525/1997 είναι πολύ περισσότεροι από αυτόν που αναφέραμε εμείς παραπάνω ή όπως οι εισηγητές του ολοήμερου σχολείου αναφέρουν (όπως π.χ. ο περιορισμός της παραπαιδείας, ο περιορισμός της εκπαιδευτικής ανισότητας με προσφορά νέων γνωστικών αντικειμένων και περισσότερης ενίσχυσης των μαθητών, ανάπτυξη ουσιαστικής διαπροσωπικής επικοινωνίας κλπ.), πλην όμως, οι σκοποί αυτοί δεν φαίνεται να υπηρετούνται από το ολοήμερο σχολείο. Ενδεικτικά αναφέρω το στόχο «παροχή ίσων ευκαιριών για μάθηση με την εισαγωγή νέων γνωστικών αντικειμένων» στη δημόσια εκπαίδευση, αφού οι μαθητές ακόμη και του ολοήμερου σχολείου τρέχουν στα ιδιωτικά φροντιστήρια, σε ποσοστό 81% για να πάρουν το κάτι παραπάνω από πολιτιστική γνώση, ξένες γλώσσες κλπ. (Δεμίρογλου, 2005, σελ.42).

Με την έννοια αυτή η πάταξη της παραπαιδείας δεν υπήρξε εφικτή μέχρι τώρα από τη λειτουργία του ολοήμερου σχολείου. Αυτό οφείλεται βέβαια σε πολλούς παράγοντες (έλλειψη εμπιστοσύνης στο πρόγραμμα, έλλειψη προσωπικού, κλπ.) που δεν είναι της ώρας να αναλυθούν εδώ. Θα ολοκληρώσω την αναφορά μου στους κοινωνικούς σκοπούς του ολοήμερου σχολείου λέγοντας πως ένας από τους άρρητους σκοπούς του ολοήμερου σχολείου είναι και η διευκόλυνση των νέων εκπαιδευτικών για εξεύρεση εργασίας και με την έννοια αυτή τους απάλλαξε, προς το παρόν βέβαια, το ολοήμερο σχολείο, από το φάσμα της ανεργίας. Αυτό είναι γνωστό σε όλους πλέον και είναι ένα από τα θετικά του θεσμού που αξίζουν συγχαρητήρια σε όλους τους πρωτεργάτες του. Για το λόγο αυτό αγκάλιασε το ολοήμερο σχολείο ολόκληρος ο εκπαιδευτικός κόσμος, αφού σε ποσοστό 76% έχει θετική στάση απέναντί του (Πουρσανίδου 2000, σελ.34-35, Π.Ι.Κ.). Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε ότι το ολοήμερο σχολείο το αγκάλιασε και η πολιτεία για λόγους άσκησης εκπαιδευτικής πολιτικής αφού με τη δημιουργία του πετυχαίνει τη διευκόλυνση δύο κοινωνικών ομάδων: τους εργαζόμενους πολίτες-γονείς και τους άνεργους εκπαιδευτικούς. Έρχομαι τώρα στην επίτευξη των γνωστικών στόχων.

Η απαίτηση για εισαγωγή νέων μαθημάτων, κυρίως από τη λεγόμενη πολιτιστική γνώση, σε αντίθεση με την ακαδημαϊκή γνώση (Πυργιωτάκης 2001, σελ.23-56), υπήρξε ένας από τους λόγους για τη δημιουργία του ολοήμερου σχολείου.

Ο στόχος αυτός, αν και φαίνεται να υλοποιείται από το πρόγραμμα του ολοήμερου σχολείου (θεατρική παιδεία, χορός,.), εντούτοις κατά την άποψή μου, αν συγκρίνει κανείς αυτό το πρόγραμμα με εκείνο του συμβατικού, η εκπροσώπηση αυτών των μαθημάτων και ο τρόπος διδασκαλίας τους πολύ απέχει από την επίτευξη αυτού του σκοπού (πρβλ. προγράμματα Ολοήμερου Σχολείου). Αυτό γιατί τα μισά μαθήματα που παρέχονται στο ολοήμερο σχολείο και που καταλαμβάνουν τον περισσότερο χρόνο του αναλυτικού προγράμματος δεν είναι νέα, εφόσον διδάσκονται και στο συμβατικό σχολείο, όπως π.χ. η ξένη γλώσσα και οι αθλητικές-γυμναστικές δραστηριότητες. Αν σημειώσει κανείς και την αδιαφορία των γονέων για το αν διδάσκονται τα νέα μαθήματα πολιτιστικής γνώσης, όπως είναι η θεατρική παιδεία ή τα εικαστικά (Δεμίρογλου 2004, σελ.61, Ρομπόλης κ.α. 2003, σελ. 7-22), τότε φαίνεται ότι ο επιμέρους αυτός γνωστικός σκοπός του ολοήμερου σχολείου δεν φαίνεται να υλοποιείται από το αναλυτικό πρόγραμμα, με εξαίρεση τις νέες τεχνολογίες. Αυτό αποτελεί και μια παραδοξότητα του ολοήμερου σχολείου. Ενώ έρχεται να προσφέρει νέα γνωστικά αντικείμενα, αυτό δεν το καταφέρνει, προς το παρόν τουλάχιστον, παρά το ότι παραμένει ένα καθαρά γνωσιοκεντρικό σχολείο. Και αυτό γιατί από τις 30 ώρες διδασκαλίας που προβλέπει στο πρόγραμμά του το ολοήμερο σχολείο, με ένα τμήμα, οι 28 αναφέρονται στη διδασκαλία καθαρών γνωστικών αντικειμένων που τα συναντούμε και στο συμβατικό σχολείο. Πιο συγκεκριμένα έχουμε:

α) 16 ώρες εβδομαδιαίως για μαθήματα επανάληψης, εμπέδωσης και προετοιμασίας στη γλώσσα και τα μαθηματικά -κάτι που γίνεται και στο συμβατικό σχολείο στο μέρος που αφορά την εμπέδωση-επανάληψη των μαθημάτων αυτών.

β) 6 ώρες αγγλικής γλώσσας -κάτι που γίνεται και στο συμβατικό σχολείο.

γ) 2 ώρες αθλητικές εκδηλώσεις -κάτι που γίνεται επίσης και στο συμβατικό σχολείο

δ) 4 ώρες για νέες τεχνολογίες, όπου υπάρχει ένα πρόβλημα ισότητας ευκαιριών έναντι των πολλών μαθητών του συμβατικού σχολείου.

Τι απομένει για τα πολιτισμικά μαθήματα; Μόνο 2ώρες θεατρικής παιδείας ή εικαστικών μαθημάτων ή.

Το παρακάτω πρόγραμμα λειτουργίας των περισσότερων ολοήμερων σχολείων είναι χαρακτηριστικό αυτής της κατάστασης (εγκύκλιος Φ.50/132/904/16/Γ1/28.8.2003, Δεμίρογλου 2005 σελ.97):

	Τάξεις
Μαθήματα-Δραστηριότητες	Α΄-Β΄	Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄
Μελέτη-προετοιμασία	10 ώρες	7-8 ώρες
Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση	2 ώρες	2 ώρες
Αγγλική Γλώσσα	-	2 - 4 ώρες
Αθλητισμός, Χορός, Εικαστικά, Θεατρική Αγωγή, Μουσική	Ως 4 ώρες υποχρεωτικά	(επιλογή ενός ή δύο αντικειμένων από 2 ώρες)

Η αφαίρεση της ξένης γλώσσας και των αθλητικών δραστηριοτήτων από το πρόγραμμα του ολοήμερου σχολείου θα μπορούσε ίσως να αντισταθμίσει την έλλειψη αυτή-κάτι που επιτυγχάνεται στο γερμανικό ολοήμερο σχολείο, όπου η ξένη γλώσσα και οι νέες τεχνολογίες αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του προγράμματος του συμβατικού σχολείου (Δεμίρογλου 2005, σελ. 106).

Το γεγονός αυτό ίσως διευκόλυνε μερικώς και την υλοποίηση των παιδαγωγικών στόχων του ολοήμερου σχολείου, οι οποίοι όπως αναφέρθηκε παραπάνω χωλαίνουν και στους οποίους θα αναφερθούμε αναλυτικότερα στη συνέχεια.

3) Οι παιδαγωγικοί σκοποί του ολοήμερου σχολείου.

Υποστηρίζεται, ότι οι παιδαγωγικοί σκοποί του ολοήμερου σχολείου, αφορούν, κυρίως:

Οι σκοποί βέβαια αυτοί και σπουδαίοι είναι για τα παιδιά και την αγαθή πρόθεση του ολοήμερου σχολείου δείχνουν, αλλά όπως θα δούμε στη συνέχεια, δεν φαίνεται να υλοποιούνται από το ολοήμερο σχολείο. Όχι μόνο δεν υλοποιούνται, αλλά ούτε και αναγνωρίζονται μέσα στο πρόγραμμα του ολοήμερου σχολείου -τουλάχιστον οι περισσότεροι από αυτούς. Η μη υλοποίησή τους φαίνεται να στηρίζεται, κατά την άποψή μου, στη μη σταθερή θεωρητική θεμελίωσή τους (πρβλ. και Neuman U./Ramseger,J.(s.a.),s.25-26) και κυρίως στο ότι αυτοί οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στην άσκηση κριτικής στο συμβατικό σχολείο. Θεμελιώθηκαν δηλ. με άλλα λόγια πάνω στα μειονεκτήματα και τις ελλείψεις του συμβατικού σχολείου, όπως, π.χ., ότι το συμβατικό σχολείο δεν είναι ένα παιδαγωγικό σχολείο (Ξωχέλλης 1999, σελ.13-14) ή στην αδυναμία του να βρει ώρες για τη διεύρυνση του διδακτικού του ωραρίου ή να εντάξει τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών στη σχολική ζωή, προκειμένου να ενταχθούν στο πρόγραμμα νέα γνωστικά αντικείμενα κλπ. (Πυργιωτάκης 2001, σελ. 30-32).

Με εξαίρεση κάποιων από τους παραπάνω στόχους, όπου πράγματι υπάρχει αδυναμία εκπλήρωσής τους από το συμβατικό σχολείο, οι άλλες αδυναμίες του, όπως η εφαρμογή νέων παιδοκεντρικών μεθόδων διδασκαλίας και μάθησης, της ολόπλευρης ψυχοπνευματικής ανάπτυξης των παιδιών, γνωσιοκεντρισμός, κλπ, αν πράγματι υπάρχουν, είναι δυνατόν να αρθούν από το ολοήμερο σχολείο τη στιγμή που αυτό:

α) στηρίζεται σχεδόν εξολοκλήρου τόσο σε έμψυχο υλικό όσο και σε υλικοτεχνική υποδομή στο συμβατικό σχολείο

β) το νέο έμψυχο δυναμικό που υπηρετεί στο ολοήμερο σχολείο, εκπαιδευτικοί ειδικοτήτων, το οποίο δεν προέρχεται από το συμβατικό σχολείο δεν έχει στην πλειοψηφία του παιδαγωγική κατάρτιση ούτε και την εμπειρία να φέρει σε πέρας τους εκπαιδευτικούς σκοπούς που τίθενται.

γ) Ένα γενικότερο πρόβλημα που αφορά την επιλογή των πολυδύναμων δασκάλων. Είναι γνωστό ότι αυτοί προέρχονται από το συμβατικό σχολείο, αλλά ο ορισμός τους γίνεται χωρίς καμιά επιλογή και όπως προκύπτει από πολλές μαρτυρίες πολλοί από αυτούς είτε βρίσκονται στο στάδιο της αφυπηρέτησης είτε θέλουν να αποφύγουν την κανονική τάξη του συμβατικού σχολείου, προκειμένου να ξεκουραστούν είτε τοποθετούνται νέοι και άπειροι δάσκαλοι, επειδή οι πιο παλιοί δεν το προτιμούν. Όμως, για να παράξει κανείς παιδαγωγικό έργο ή να υλοποιήσει κανείς παιδαγωγικούς σκοπούς, σαν και αυτούς που αναφέρθηκαν παραπάνω, πρέπει να έχει και διδακτική εμπειρία και παιδαγωγική και ψυχολογική κατάρτιση, και αγάπη και προσφορά για τους μαθητές κ.τ.τ.

Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω φαίνεται ότι το υπηρετούν εκπαιδευτικό προσωπικό είναι πολύ δύσκολό να φέρει σε πέρας τους παιδαγωγικούς στόχους του ολοήμερου σχολείου, πέραν του ότι υπάρχει και το πρόβλημα συντονισμού στο διδακτικό τομέα μεταξύ των εκπαιδευτικών του συμβατικού σχολείου και του ολοήμερου σχολείου (άλλος εκπαιδευτικός βάζει τις κατ' οίκον εργασίες και άλλος καλείται να βοηθήσει τους μαθητές να τις φέρουν σε πέρας και μάλιστα όχι σε ένα γνωστικό αντικείμενο, αλλά σε περισσότερα).

Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά και ας παρακολουθήσουμε ποιοι από τους παραπάνω στόχους, όπως τους οραματίστηκαν οι εισηγητές του ολοήμερου σχολείου, φαίνεται να υλοποιούνται και ποιοί όχι.

α) Ο σκοπός της ολόπλευρης ψυχοπνευματικής ανάπτυξης των μαθητών μέσα από δημιουργικές απασχολήσεις, οι οποίες βασίζονται στην εισαγωγή νέων μαθημάτων.

Ο σκοπός αυτός δεν φαίνεται να υλοποιείται επαρκώς σύμφωνα με το εφαρμοζόμενο πρόγραμμα (Δεμίρογλου 2005,σελ.107), αφού στο ολοήμερο σχολείο που λειτουργεί με ένα τμήμα προβλέπεται μόνο 2 ώρες εβδομαδιαίως για την εισαγωγή νέων μαθημάτων (κυρίως για τα λεγόμενα πολιτιστικά, θεατρική παιδεία ή εικαστικά). Όλο το άλλο πρόγραμμα είναι ένα πρόγραμμα που συμπεριλαμβάνει μαθήματα που υπάρχουν και στο πρόγραμμα του συμβατικού σχολείου (ξένη γλώσσα, αθλητικές-γυμναστικές δραστηριότητες, προετοιμασία και εμπέδωση).

Με την έννοια αυτή δεν θεωρούμε ότι επιτυγχάνεται ο στόχος αυτός της δημιουργικής απασχόλησης των μαθητών μέσα από τον εμπλουτισμό των αναλυτικών προγραμμάτων με νέα αντικείμενα και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (και κατ'επέκταση και ο στόχος της ανάπτυξης των κλίσεων και ενδιαφερόντων των μαθητών).

β) Η ανάπτυξη των κλίσεων και των ενδιαφερόντων των μαθητών για μάθηση.

Ο σκοπός αυτός που σχετίζεται άμεσα με τον προηγούμενο σκοπό δεν μπορεί να υλοποιηθεί στο ολοήμερο σχολείο, γιατί, εκτός του ότι δεν εισάγονται πράγματι νέα γνωστικά αντικείμενα, όπως αναφέραμε προηγουμένως, υπάρχει και το θέμα της επανάληψης των μαθημάτων του συμβατικού σχολείου στο ολοήμερο σχολείο όπως είναι π.χ. η διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας, όπου αυτή διδάσκεται στο συμβατικό σχολείο και στο ολοήμερο. Πολλές φορές μάλιστα λόγω και έλλειψης συντονισμού των ωρολογίων προγραμμάτων συμβαίνει να τελειώνουν τα μαθήματα του συμβατικού σχολείου με το μάθημα των αγγλικών και να συνεχίζουν στο ολοήμερο επίσης με το μάθημα των αγγλικών. Αν υποθέσουμε ότι πολλά από αυτά τα παιδιά συνεχίζουν και μετά το πέρας και του ολοήμερου σχολείου την ίδια ξένη γλώσσα στο ιδιωτικό φροντιστήριο, τότε αδυνατεί κανείς να πιστέψει πώς το ολοήμερο σχολείο μπορεί να φέρει σε πέρας τον εκπαιδευτικό αυτό στόχο της ανάπτυξης των ενδιαφερόντων των μαθητών για μάθηση. Μάλιστα, αν λάβει κανείς υπόψη του και άλλα μαθήματα που επαναλαμβάνονται κατά τον ίδιο τρόπο, όπως είναι οι αθλητικές-γυμναστικές δραστηριότητες, η εκτέλεση σιωπηρών εργασιών στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα, τότε ο παιδαγωγικός αυτός στόχος για ανάπτυξη κλίσεων και ενδιαφερόντων στους μαθητές αποτελεί μια ουτοπία. Αποτελεί πράγματι απορία πώς συμπεριλαμβάνονται τα ίδια γνωστικά αντικείμενα στο πρόγραμμα σπουδών του ενός και του άλλου σχολείου.

γ) Σχετικά με τον παιδαγωγικό στόχο «κατάργηση του γνωσιοκεντρισμού» στο ολοήμερο σχολείο.

Ένας από τους λόγους δημιουργίας του ολοήμερου σχολείου υπήρξε και ο γνωσιοκεντρικός χαρακτήρας του συμβατικού σχολείου, ο οποίος συνθλίβει τον παιδαγωγικό του ρόλο. Υλοποιείται ο ρόλος αυτός στο ολοήμερο σχολείο; Είναι ένα μη γνωσιοκεντρικό σχολείο και επομένως ένα παιδαγωγικό ή παιδαγωγικότερο του συμβατικού σχολείου;

Αν εξετάσει κανείς και μόνο το ωρολόγιο πρόγραμμα του ολοήμερου σχολείου (βλέπε παραπάνω) θα παρατηρήσει με λύπη του ότι ούτε αυτός ο σκοπός επιτυγχάνεται, αφού, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, προβλέπονται στο πρόγραμμα αυτό να διδάσκονται οι μαθητές περισσότερες ώρες την εβδομάδα σε καθαρά γνωστικά αντικείμενα, ανεξάρτητα από τη βούληση και τα ενδιαφέροντα των μαθητών που το επισκέπτονται. Επομένως έχουμε να κάνουμε με ένα πρόγραμμα παροχής γνώσεων και με ένα γνωσιοκεντρικό σχολείο, αφού και αυτός ο παιδαγωγικός λόγος αναζήτησης ενός μη γνωσιοκεντρικού σχολείου στον τύπο αυτό του ολοήμερου σχολείου παραμένει επίσης μια ουτοπία. Αν λάβει μάλιστα κανείς υπόψη του και τη μη παιδαγωγική κατάρτιση πολλών από τους εκπαιδευτικούς που στελεχώνουν το ολοήμερο σχολείο, τότε η «παιδαγωγικότητά του υστερεί και αυτού του συμβατικού σχολείου, την κρίση του οποίου , ως προς το θέμα αυτό, επικαλέστηκαν για τη δημιουργία του ολοήμερου σχολείου οι εισηγητές του (Δεν είναι αυτό ένα παράδοξο;).

Αναφέραμε παραπάνω ότι ένας άλλος στόχος παιδαγωγικός που επικαλέστηκαν οι εισηγητές του ολοήμερου σχολείου ήταν και η εισαγωγή και εφαρμογή νέων παιδοκεντρικών μεθόδων διδασκαλίας, όπως είναι π.χ. οι ευρετικές-ανακαλυπτικές μέθοδοι διδασκαλίας και μάθησης, οι ομαδοσυνεργατικές μορφές μάθησης και διδασκαλίας κλπ. Οι σκοποί βέβαια αυτοί, παιδαγωγικά και ψυχολογικά θεμελιωμένοι, δεν αμφισβητούνται από κανένα παιδαγωγό, αποτελούν μάλιστα απαίτηση για εφαρμογή τους από τους ειδικούς σε όλους τους τύπους των σχολείων και καλώς τέθηκαν από τους εισηγητές. Όμως αν αυτοί οι στόχοι δεν μπόρεσαν να υλοποιηθούν για χρόνια από το συμβατικό σχολείο (που θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι επανδρωμένο με προσωπικό με παιδαγωγική και ψυχολογική μόρφωση), πώς είναι δυνατόν να υλοποιηθεί αυτός ο σκοπός από το ολοήμερο σχολείο με ένα, κατά τεκμήριο, λιγότερο καταρτισμένο, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, εκπαιδευτικό προσωπικό (εννοείται των ειδικοτήτων). Με την έννοια αυτή δυστυχώς ο σκοπός αυτός δεν υλοποιείται, όπως θα το ήθελε κανείς.

Από όσα αναφέραμε παραπάνω φαίνεται πως το ολοήμερο σχολείο δεν μπόρεσε να υλοποιήσει τους παιδαγωγικούς σκοπούς, όπως αρχικά τέθηκαν ή εν πάση περιπτώσει δεν μπόρεσε να τους υλοποιήσει στο μεγαλύτερο μέρος τους.

Με την έννοια αυτή η άποψη που επικράτησε και επικρατεί στους επιστημονικούς κύκλους ότι το ολοήμερο σχολείο θεμελιώνει την αναγκαιότητά του, κυρίως στους παιδαγωγικούς του σκοπούς απέβει μέχρι σήμερα άκαρπη. Ας σημειωθεί το γεγονός ότι, το ότι δεν υλοποιούνται οι παιδαγωγικοί σκοποί του ολοήμερού σχολείου, φαίνεται να το συμμερίζονται και οι γονείς των παιδιών που το επισκέπτονται, αφού για τους σκοπούς αυτούς σχεδόν καθόλου δεν νοιάζονται σε αντίθεση με τους κοινωνικούς σκοπούς: την εξυπηρέτησή τους δηλαδή ως εργαζόμενων γονέων, με τη φύλαξη των παιδιών τους στο σχολείο και την προετοιμασία τους για τα μαθήματα της επόμενης ημέρας (Πουρσανίδου Ε., 2000? Ρομπόλης κ.α. 2003? Μούσιου/Μυλωνά, 2004?Παπαστεργίου κ.α., 2004).

ε) Βέβαια, η προετοιμασία των μαθητών για τα μαθήματα της επόμενης ημέρας αποτελεί χωρίς αμφιβολία από μόνη της και παιδαγωγικό στόχο. Ίσως είναι και ο μόνος που αναγνωρίζεται στο πρόγραμμα και υλοποιείται από το ολοήμερο σχολείο.

Ολοκληρώνοντας την εισήγησή μας αυτή για την παιδαγωγική διάσταση του ολοήμερου σχολείου φαίνεται ότι το ολοήμερο σχολείο, όπως λειτουργεί σήμερα, δεν πραγματώνει τις προσδοκίες δημιουργίας του ως προς το σημείο αυτό. Το γεγονός αυτό φαίνεται και από το ότι δεν προσελκύει και τα παιδιά, αφού, όπως δείχνουν και πρόσφατες έρευνες, το επισκέπτεται μόνο το ? του συνόλου των μαθητών κάθε σχολείου και από αυτούς υπάρχει επίσης μια διαρροή της τάξεως του ?. Αλλά η προσέλκυση λίγων μαθητών από το ολοήμερο σχολείο οφείλεται, κατά την άποψή μας, κυρίως, στη μακρά χρονική ημερήσια διάρκειά του: από τις 7 το πρωί μέχρι τις 4 το απόγευμα. Περισσότερο δηλαδή από 8 ώρες ημερησίως χωρίς την παιδαγωγική ποικιλία, την κατάλληλη ανάπαυση, τη διατροφή, τη διασκέδαση, κλπ. Αν προσθέσουμε ακόμα στις ώρες αυτές και 1-2 ώρες που εργάζονται οι μαθητές στο σπίτι και δεν ξέρουμε και πόσες άλλες ώρες σε άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες (κάτι που υποστηρίζουν οι γονείς ότι συμβαίνει σε ποσοστό 93%), τότε σημαίνει ότι «σκοτώνουμε» τα ίδια μας τα παιδιά, χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Αυτό το υποστήριξαν με άλλα λόγια και άλλοι εισηγητές. Το γεγονός και μόνο αυτό φθάνει για να μην μιλάμε για πνευματικές δραστηριότητες που υποτίθεται ότι πρέπει να φέρει σε πέρας το ολοήμερο σχολείο, εφόσον καταπονούμε τους μαθητές μας τόσο πολύ (πρβλ. Ρομπόλης 2003, σελ. 7-22), αλλά ούτε και για την όποια «παιδαγωγικότητα του ολοήμερου σχολείου.

Μπορεί όμως να βελτιωθεί το ολοήμερο σχολείο; Μπορεί να υλοποιήσει κάποιούς από τους παιδαγωγικούς του στόχους;

α) Αν αναδιοργανωνόταν το πρόγραμμα του ολοήμερου σχολείου, ώστε να μην επαναλαμβάνονται τα μαθήματα που διδάσκονται στο συμβατικό σχολείο

β) Αν οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν τα μαθήματα ειδικοτήτων είχαν παιδαγωγική και ψυχολογική κατάρτιση

γ) Αν το ολοήμερο σχολείο σεβόταν τις πραγματικές ανάγκες του παιδιού για ανάπαυση, ψυχαγωγία και παιχνίδι (κυρίως των μικρότερων τάξεων που αποτελούν και την πλειονότητα των μαθητών του)

δ) Αν οι πολυδύναμοι δάσκαλοι επιλέγονταν με κάποια κριτήρια και

ε) Αν υπήρχε μια αξιολόγηση του όλου έργου, κυρίως από άποψη συντονισμού των δραστηριοτήτων των εκπαιδευτικών στο συμβατικό και το ολοήμερο σχολείο.

Συμπέρασμα: Οι προσδοκίες που διατυπώθηκαν από το 9ο Συνέδριο της Δ.Ο.Ε-Π.Ο.Ε.Δ., το 1995, πριν 11 χρόνια, να «λειτουργήσει» δηλαδή το ολοήμερο σχολείο «με παιδαγωγική αντίληψη», δεν φαίνεται να υλοποιείται -με εξαίρεση βέβαια το σημείο που αφορά στην παροχή βοήθειας προς τους μαθητές για την προετοιμασία των μαθημάτων της επόμενης ημέρας.

Προοπτικές βελτίωσης, όπως ήδη αναφέρθηκε, υπάρχουν. Και αυτό γιατί το ολοήμερο σχολείο, όπως λειτουργεί σήμερα, είναι πλέον μια πραγματικότητα. Έχει ριζώσει στις καρδιές των γονιών που εργάζονται και έχουν ανάγκη ασφαλούς φύλαξης και έγκαιρης βοήθειας των παιδιών τους για την προετοιμασία των μαθημάτων της επόμενης μέρας. Ρίζωσε πιστεύω και στις καρδιές των εκπαιδευτικών γιατί βρίσκουν σε αυτό επιπλέον θέσεις εργασίας. Ρίζωσε πιστεύω ως ιδέα και από την πλευρά της πολιτείας γιατι στο όνομα του ολοήμερου σχολείου ασκεί και αυτή εκπαιδευτική πολιτική. Έχει ριζώσει με άλλα λόγια στην κοινωνία. Επιτυγχάνει κυρίως κοινωνικούς σκοπούς. Και με την έννοια αυτή, η επίτευξη και μόνον ορισμένων από τους κοινωνικούς του σκοπούς φθάνει για να το καταξιώσουν στη συνείδηση όλων μας. Και ας παραπονιούνται μερικοί ότι το ολοήμερο σχολείο είναι ένα «παιδοφυλακτήριο» ή σχολείο «πάρκινγκ» ή ένα σχολείο «φροντιστήριο». Όσο για τους παιδαγωγικούς του στόχους είναι στο χέρι μας και αυτοί να βελτιωθούν, Αρκεί να αναθεωρηθούν κάποιοι και να μείνουμε σε κάποιους από αυτούς που θα συμβαδίζουν με τους κοινωνικούς του σκοπούς.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Εμείς ευχαριστούμε, κύριε Καθηγητά.

Δίνουμε αμέσως το βήμα στον Επίκουρο Καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τον κ. Γρόλιο Γιώργο.

Γ. ΓΡΟΛΙΟΣ: Καλημέρα, καταρχήν. Να ευχαριστήσω τη Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας και την αντίστοιχη της Κύπρου για την πρόσκληση πρώτα απ' όλα και να περάσω γρήγορα στο θέμα.

Είναι φανερό ότι από την προηγούμενη συζήτηση έχουν αναδειχθεί πολλά σημαντικά θέματα, σχετικά με τη λειτουργία του ολοήμερου σχολείου. Νομίζω όμως ότι πάνω απ' όλα και αν συγκροτήσουμε όλα αυτά που ειπώθηκαν σε ένα ενιαίο όλο, αυτό που πάνω απ' όλα αναδεικνύεται είναι το ζήτημα της σκοπιάς, του γενικού δηλαδή, προσανατολισμού μέσα από τον οποίο και με βάση τον οποίο μπορούμε να δούμε το ολοήμερο σχολείο. Ουσιαστικά δηλαδή, δέκα χρόνια μετά την έναρξη της λειτουργίας του και το Συνέδριο στην Πάφο και τα συναφή που ακούστηκαν, αυτό που αναδεικνύεται είναι, ποια είναι τελικά η γενική κατεύθυνση για το ολοήμερο σχολείο.

Για να μιλήσουμε γι' αυτό πρέπει να πάρουμε κάτι σαν βάση. Θεωρώ ότι μία σημαντική βάση για τη λειτουργία του ολοήμερου σχολείου από θεωρητική άποψη, μια συγκεκριμένη δηλαδή, θεωρητική σκοπιά, έχει εκφραστεί από την επιστημονική επιτροπή που είχε συγκροτηθεί γι' αυτό το σκοπό. Σημαντική, παρά το ότι θα ασκήσω μια συγκεκριμένη κριτική, με την έννοια ότι έχει μια ολοκληρωμένη σε σημαντικό βαθμό αντίληψη για το πώς ήθελε τη λειτουργία του ολοήμερου σχολείου.

Πρώτα απ' όλα, αυτή η εισήγηση της Επιστημονικής Επιτροπής, που αποκρυσταλλώθηκε σε ολόκληρο βιβλίο, είχε μια θεμελίωση για τους λόγους δημιουργίας του ολοήμερου σχολείου. Αυτοί οι λόγοι μπορούμε να πούμε ότι στοιχειώνουν συνέχεια και τις οποιεσδήποτε απόψεις για το ολοήμερο σχολείο. Άκουγα χθες τους εκπροσώπους της πολιτείας, Βουλευτές κλπ. που μιλούσαν για το ολοήμερο σχολείο και έθεταν το ολοήμερο σχολείο στα πλαίσια μιας νέας εποχής και σημαντικών αλλαγών.

Τι έλεγε γι' αυτό το θέμα η Επιστημονική Επιτροπή; Έλεγε ότι υπάρχουν πέντε ουσιαστικοί λόγοι για τη δημιουργία του ολοήμερου σχολείου. Τους αναφέρω πολύ συνοπτικά και θα τους αδικήσω λίγο. Ο πρώτος ήταν η παγκοσμιοποίηση, ο δεύτερος αλλαγές στην παραγωγή, ο τρίτος η κοινωνία της γνώσης, ο τέταρτος οι αλλαγές στην οικογένεια και ο πέμπτος οι αλλαγές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Δε θα αναφέρω το σκεπτικό, θα πω μόνο ότι με βάση αυτές τις αλλαγές απαιτείται συμμετρική ανάπτυξη της προσωπικότητας, ικανή ποσότητα και ποιότητα ανθρωπιστικής παιδείας, κριτική και δημιουργική συμμετοχή, όχι μόνο πρόσκτηση γνώσεων και ικανοτήτων, όχι πια νοησιαρχικό σχολείο.

Οι αλλαγές που συμβαίνουν στην παραγωγή, είναι νομίζω εκείνες οι αλλαγές, που μπορούμε να πούμε ότι αντίθετα με τα προαναφερθέντα, οδηγούν στην επιμήκυνση του χρόνου εργασίας, στη μεγαλύτερη υποδούλωση των ανθρώπων στις ανάγκες της κερδοφορίας του κεφαλαίου και σε άλλα τέτοια, που είναι πολύ γνωστά σε όλους μας. Συνοψίζοντας τις περιβόητες ευέλικτες σχέσεις εργασίας, με λίγα λόγια δηλαδή, υπάρχουν συγκεκριμένες αλλαγές στην παραγωγή και στους όρους της εργασίας κυρίως, που οδηγούν και οδήγησαν στη λειτουργία του ολοήμερου σχολείου.

Αυτό όμως, δε συνεπάγεται ότι, είτε με έναν φαντασιακό τρόπο ανάπλασης αλλαγών στην παραγωγή που μυστικοποιούνται και μυθοποιούνται, είτε, από την άλλη μεριά, έννοιες όπως η παγκοσμιοποίηση και η κοινωνία της γνώσης, για τις οποίες έχει γίνει και μεγάλη συζήτηση, είναι οι ουσιαστικοί λόγοι δημιουργίας του ολοήμερου σχολείου. Κάποιος μπορεί να πει: «Γιατί τα λες αυτά;» Σε αυτόν που θα είχε μια οποιαδήποτε ένσταση, θα ήθελα να του απευθύνω το εξής ερώτημα: Γιατί άραγε το ολοήμερο σχολείο δεν προτείνεται από κανέναν ως μορφή σχολείου για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση;

Και μόνο αυτό το ερώτημα μπορεί να μας δώσει να καταλάβουμε και να μας οδηγήσει σε ένα συμπέρασμα που λέει ότι οι ουσιαστικοί λόγοι δημιουργίας του ολοήμερου σχολείου είναι η ευελιξία που πέρασε στις εργασιακές σχέσεις με όλα τα αρνητικά της επακόλουθα για τους εργαζομένους, όπως επίσης και οι αλλαγές που σχετίζονται με τις προηγούμενες αλλαγές στο χώρο της εργασίας που αφορούν την οικογένεια και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Δεν έχουν να κάνουν, κατά τη γνώμη μου, ούτε με την παγκοσμιοποίηση, ούτε με την κοινωνία της γνώσης, ούτε με γενικόλογους τέτοιους αφορισμούς.

Υπάρχει ένα δεύτερο θέμα, το οποίο έχει να κάνει πάλι με την αντίληψη της επιστημονικής Επιτροπής. Ασχέτως με τους λόγους αυτούς, η επιστημονική Επιτροπή είχε μια συγκεκριμένη λογική για το ολοήμερο σχολείο. Τι έλεγε αυτή; Στηριζόταν, όπως σωστά είπε ο κ. Μπασέτας προηγουμένως, σε μια κριτική του παραδοσιακού σχολείου. Έκανε μια κριτική στην ανελαστικότητα του προγράμματος, στην ισχυρή εκπροσώπηση των ακαδημαϊκών αντικειμένων, στην κριτική των ίσων απαιτήσεων απ' όλους τους μαθητές χωρίς ουσιαστική προσφορά δυνατοτήτων για την επίτευξή τους και κατέληγε ότι η μεταβολή αυτών των τριών όρων, που προανέφερα, μπορούσε να μειώσει τη σχολική διαρροή, τον αναλφαβητισμό, τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Κατέληγε και συνόψιζε κατά τη γνώμη μου με το εξής, το διαβάζω αυτολεξεί, αφορά το πρόγραμμα του ολοήμερου σχολείου: «Το όλο δεν είναι ποτέ μόνο μια απλή συνάντηση των επιμέρους, είναι κάτι πέρα και πάνω απ' αυτό. Το ολοήμερο σχολείο κατά τον ίδιο τρόπο δεν είναι απλή αθροιστική συνύπαρξη του παραδοσιακού σχολείου και των νέων διδακτικών αντικειμένων. Ολοήμερο σχολείο είναι κάτι πέρα και πάνω απ' αυτά, μια βαθύτερη αναδιάρθρωση και εμπλουτισμός των προγραμμάτων, μια ουσιαστική ανανέωση των μεθόδων διδασκαλίας σε συνδυασμό με τη ριζική αλλαγή του παιδαγωγικού κλίματος και των επικοινωνιακών σχέσεων που αναπτύσσονται μέσα στην ίδια τη σχολική κοινότητα».

Εξειδικεύοντας αυτή την κατεύθυνση, έρχονταν όλες οι άλλες προτάσεις. Χώροι για εικαστικά, σωματική άσκηση, θεατρική αγωγή, φυσικές επιστήμες, πληροφορική, περιβαλλοντική, μουσική, χώροι εστίασης, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, βιβλιοθήκες, αναγνωστήρια. Ενοποιημένο πρόγραμμα πάνω απ' όλα, στο οποίο οι υπάρχουσες ζώνες, για τις οποίες έγινε αρκετός λόγος το πρωί, να αποτελούν ενιαίο λόγο και να μην είναι χωριστές ζώνες. Νέο παιδαγωγικό πνεύμα που εξειδικευόταν σε ομαδική διδασκαλία, όχι σχολειοποίηση ελεύθερου χρόνου, αποφυγή αριθμητικής βαθμολογίας, κάτι το οποίο έχει ξεχαστεί εντελώς, δάσκαλος βοηθητικός, συμβουλευτικός, καθοδηγητικός κτλ., συνεργασία και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Το ερώτημα τώρα που τίθεται είναι: Απέναντι σ' αυτή τη συγκροτημένη αντίληψη της επιστημονικής Επιτροπής, παρά τις διαφωνίες που μπορεί να έχει κάποιος -εγώ είχα διαφωνίες και στο θεωρητικό πλαίσιο, αλλά και στο πώς η ίδια η επιστημονική Επιτροπή τοποθετούσε αυτήν την μεταρρύθμιση του ολοήμερου σχολείου μέσα σε ένα γενικότερο πλέγμα, το οποίο όμως, δεν το παρουσίαζε και δεν κατανοούσε, ας το πούμε έτσι, ή απέφευγε να παρουσιάσει ότι είναι ένα πλέγμα αντιδραστικών μεταρρυθμίσεων στην εκπαίδευση, που γινόταν κυρίως με τη μεταρρύθμιση του 2525 του 1997, δηλαδή του νόμου Αρσένη.

Ασχέτως με τις διαφωνίες που υπάρχουν από τη μία ή την άλλη μεριά για την επιστημονική Επιτροπή, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι είχε μια συγκροτημένη αντίληψη. Το ερώτημα τώρα, είναι ποια είναι η σχέση αυτής της αντίληψης με την πραγματικότητα του ολοήμερου σχολείου σήμερα. Η απάντηση είναι αρκετά απλή και δόθηκε σε μεγάλο βαθμό προηγουμένως: Οι ξεχωριστές ζώνες.

Το καθιερωμένο σχολικό πρόγραμμα, το πρωινό, που δεν αλλάζει και που στη συνέχεια γίνεται εμπέδωση μαθημάτων με απλή πρόσθεση νέων αντικειμένων, το ότι δηλαδή δεν τίθεται ελάχιστο όριο προϋποθέσεων χώρων και εξοπλισμού, οι σιωπές επίσης, των εγκυκλίων περί του νέου ρόλου δασκάλων, περί της αποφυγής αριθμητικής βαθμολογίας, οι απλές σποραδικές συστάσεις για εναλλακτικές διδακτικές δραστηριότητες και τα συναφή, μας οδηγούν στο να συμπεράνουμε με πολύ μεγάλη ασφάλεια και νομίζω μπορούμε σ' αυτό το συνέδριο να συμφωνήσουμε όλοι, ότι το ολοήμερο σχολείο είναι μια αθροιστική συνύπαρξη του παραδοσιακού σχολείου με τα νέα διδακτικά αντικείμενα και τις επιπλέον ώρες διδασκαλίας.

Όπερ μεθερμηνευόμενο, που έλεγαν οι παλιότεροι, δεν είναι βαθύτερη αναδιάρθρωση και εμπλουτισμός των προγραμμάτων, δε σημαίνει ανανέωση μεθόδων διδασκαλίας και ριζική αλλαγή του παιδαγωγικού κλίματος. Κατά συνέπεια, δε μπορεί να οδηγήσει σ' αυτό που πολλές φορές ακούγεται από διάφορους, στην άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων, γιατί απλά αναπαράγει, απλά διευρύνει το χρόνο του παραδοσιακού σχολείου.

Ούτε φυσικά μπορεί, πολύ περισσότερο, να αμφισβητήσει τα κυρίαρχα ιδεολογήματα στην εκπαίδευση, αυτή είναι μια μεγάλη συζήτηση. Αυτά τα γνωρίζουν όλοι οι ενεργοί δάσκαλοι. Και εδώ θα ήθελα να πω ότι υπάρχουν και μικρές έρευνες -αν θέλετε μετά να μην πάρω πολύ χρόνο, μπορούμε να πούμε μερικά πράγματα για τις έρευνες που έχουν γίνει ας πούμε στο Διδασκαλείο Θεσσαλονίκης από δασκάλους, απλήρωτες έρευνες, στα πλαίσια των σπουδών τους, μη φανταστείτε τίποτα ευρωπαϊκά προγράμματα, όπου αποδεικνύονται τα προβλήματα της υποδομής, που είναι βέβαια οξυμένα στις περιοχές της δυτικής Θεσσαλονίκης, τις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της Θεσσαλονίκης. Επίσης, φαίνεται ότι το πρόγραμμα δε συντάσσεται σε καμία περίπτωση με βάση τις ανάγκες των μαθητών, αλλά συντάσσεται κυρίως εκ των ενόντων με βάση το τι ειδικότητες υπάρχουν και τι ωρομίσθιοι, ότι οι μέθοδοι που ακολουθούνται, ειπώθηκε προηγουμένως αυτό, είναι συνήθως η μετωπική διδασκαλία και η ατομική βοήθεια, ελάχιστες φορές η μέθοδος project και η ομαδική διδασκαλία, τα λέω πάρα πολύ συνοπτικά, ενώ για τις σχέσεις εργασίας το 51%, τότε που έγινε αυτή η έρευνα, πριν τρία χρόνια, έδειχνε ότι οι εκπαιδευτικοί δουλεύουν εκεί με ελαστικές σχέσεις εργασίας, και πολύ σημαντικό επίσης είναι και κάτι που δεν ακούστηκε, οι απόψεις των εκπαιδευτικών για το ολοήμερο.

Ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής στο ολοήμερο; Δεν ήταν οραματικά στοιχεία, ήταν το ωράριο, η νέα εμπειρία, η αποφυγή εργασίας στο σπίτι, η οργανική θέση κοντά στο σπίτι και άλλα. Η επικοινωνία με τους συμβούλους είναι ουσιαστικά μηδενική, έχει ειπωθεί για μια επιμόρφωση, για τη μηδενική επιμόρφωση. Είναι σημαντικό ότι αντιμετωπίζονται από τους μαθητές σαν δάσκαλοι β' κατηγορίας, περίπου, όχι ακριβώς, σαν βοηθητικό προσωπικό, ότι από τα παιδιά αντιμετωπίζονται σαν μη κανονικοί δάσκαλοι και όσον αφορά τα παιδιά, οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί διαπιστώνουν έλλειψη συνεργασίας, απροθυμία, κόπωση και συχνά ψέματα με σκοπό την αποφυγή της προετοιμασίας των μαθημάτων για την επόμενη μέρα κτλ.

Επίσης, οι εκπαιδευτικοί διαπιστώνουν και απομόνωση από τον Σύλλογο διδασκόντων του σχολείου, υποτίμηση της δικής τους προσφοράς, εκτός αν συνεργάζονται χρόνια, ή έχουν οργανική θέση στο σχολείο. Πρόκειται για μια έρευνα που κάνουν 8 εκπαιδευτικοί, τα ονόματά τους τα έχω εδώ, σε 20 σχολεία της Θεσσαλονίκης, 4 ανατολικά, 5 κέντρου, 4 δυτικά, 3 ημιαστικά, 4 αγροτικά.

Καταλήγω, γιατί είναι γνωστό ότι όταν συζητάμε σε χώρους και σωστό είναι αυτό σε ένα βαθμό, υπάρχει και η λογική ότι «καλά όλα αυτά, οι αναλύσεις κτλ., εσύ τι λες για όλα αυτά;» Λέω αυτό με το οποίο ξεκίνησα την εισήγησή μου, δηλαδή το ζήτημα της σκοπιάς. Το ζήτημα της σκοπιάς, εννοώ της αντίληψης μέσα από την οποία θα δούμε το ολοήμερο σχολείο. Κατά τη γνώμη μου, αν στηριχτούμε στα προηγούμενα, αν δεχθούμε δηλαδή, ότι το ολοήμερο σχολείο δεν είναι μια γενική και αφηρημένη αναγκαιότητα κοινωνική και πολύ περισσότερο παιδαγωγική, αλλά είναι κυρίως μια αναγκαιότητα που προκύπτει από αντιδραστικές αλλαγές στους όρους εργασίας των εργαζομένων, πρέπει να δούμε και επίσης, να δεχθούμε ότι αυτό που εφαρμόζει στην πράξη το ολοήμερο σχολείο, δεν έχει σχέση με την αντίληψη που πρότεινε, ασχέτως, επαναλαμβάνω, αν συμφωνούμε ή διαφωνούμε, η επιστημονική Επιτροπή.

Αυτό που μπορούμε να πούμε λοιπόν, είναι ότι χρειάζεται ίσως ένα νέο ξεκίνημα - γνώμη μου - που λέει ότι θα πρέπει το ζήτημα του ολοήμερου σχολείου να μην ξεχωριστεί από το ζήτημα του σχολείου και από το ζήτημα της αλλαγής κυρίως του σχολείου και της κοινωνίας. Δεν μπορούμε ουσιαστικά να μιλάμε για το ολοήμερο σχολείο, είτε επιστήμονες είμαστε, είτε παιδαγωγοί, είτε εκπαιδευτικοί, είτε οτιδήποτε άλλο, αν δε συνδέσουμε το ζήτημα του ολοήμερου σχολείου με το ζήτημα της λιγότερης δουλειάς, δουλειάς για όλους και αξιοπρεπούς δουλειάς, το λέω συνθηματολογικά, για όλους τους εργαζομένους.

Δεν μπορούμε να το δούμε, εάν δεν το κατανοήσουμε μέσα σε ένα πλαίσιο άμβλυνσης των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων - αμφισβήτησης των κυρίαρχων ιδεολογημάτων για την εκπαίδευση και την κοινωνία, προώθησης της κριτικής επιστημονικής σκέψης, κοινωνικής δράσης και ανάπτυξης ενός έθνους δημοκρατίας. Δεν μπορούμε να το δούμε ξεχωριστά από το αίτημα που μπαίνει και σωστά μπαίνει από πολλούς, του ενιαίου υποχρεωτικού δημόσιου και δωρεάν 12χρονου σχολείου, το οποίο ειπώθηκε προηγουμένως ότι θα αποτελέσει, και χαίρομαι γι αυτό, αντικείμενο μιας επόμενης συζήτησης.

Δεν μπορούμε να το δούμε ξεχωριστά, αν δε σχετιστεί με πλούσια υλικοτεχνική υποδομή. Μην ξεχνάτε ότι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές θεμελιώνονται στην περικοπή των δαπανών για την εκπαίδευση, όχι μόνο στην Ελλάδα, διεθνώς, και πρέπει να το δούμε αυτό σε σχέση με την πλούσια υλικοτεχνική υποδομή και την παιδαγωγική ελευθερία. Δεν μπορούμε να το δούμε χωρίς την άποψη για ριζική αλλαγή των προγραμμάτων σπουδών, (όχι αυτήν που κάνουν τα ΔΕΠΣ - ΑΠΣ, κατά τη γνώμη μου και πάλι, και τα νέα βιβλία), τη ριζική αλλαγή των προγραμμάτων σπουδών και των μεθόδων διδασκαλίας, αυτό είναι άλλο θέμα, θέλει μεγάλη συζήτηση, δεν μπορούμε να το δούμε μ' αυτά που έθετε η ΔΟΕ και η ΠΟΕΔ σε πόρισμα του συνεδρίου της Πάφου πριν 10 χρόνια που μιλάνε, και πολύ καλά κάνουν και μιλάνε, για στήριξη στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, καθώς και στο δικαίωμά τους, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, για ξεκούραση και παιχνίδι.

Και πάνω απ' όλα, δεν μπορούμε να δούμε το ζήτημα του ολοήμερου σχολείου και του σχολείου γενικότερα, γιατί δεν μπορούν να ξεκοπούν αυτά από την αναβάθμιση του ρόλου των εκπαιδευτικών, από την ανατροπή στην πράξη, γιατί αυτό είναι τεράστιο ζήτημα της λογικής των ευέλικτων εργασιακών σχέσεων στην εκπαίδευση και τη στήριξη στις πραγματικές επιμορφωτικές ανάγκες των εκπαιδευτικών. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Εμείς ευχαριστούμε, που ήσαστε ακριβώς στα χρονικά σας πλαίσια. Με ομόφωνη απόφαση του Προεδρείου θα προχωρήσουμε στην επόμενη εισήγηση κατ' ευθείαν και στην παρέμβαση που θα έχουμε μετά, οπότε θα υπάρξει περισσότερος χρόνος για παρεμβάσεις και για παραγωγικό διάλογο. Έχουμε καταγράψει τους συναδέλφους που θέλουν να κάνουν παρέμβαση, μήπως ακούσουν και κάτι άλλο που θέλουν να σχολιάσουν.

Καλώ στο βήμα τον τέως Διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης Κύπρου, τον κ. Γρηγόρη Χόπλαρο, για να μας παρουσιάσει την εισήγησή του «Προϋποθέσεις για την αποτελεσματική λειτουργία του ενιαίου ολοήμερου σχολείου - πρόταση προς το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου».

Γ. ΧΟΠΛΑΡΟΣ: Υπάρχει μια κυπριακή παροιμία που λέει «ο τελευταίος, ή καλορίζικος ή κακορίζικος». Δεν ξέρω τι θα πάρω εγώ, εν πάση περιπτώσει όμως, να πω από την αρχή ότι κάποια πράγματα, τα οποία έχουν ήδη λεχθεί κατά κόρον, δε θα τα επαναλάβω και θα προσπερνώ τις διαφάνειες για να εξοικονομήσουμε και χρόνο.

Πρέπει να πω από την αρχή ότι η μελέτη αυτή, η οποία ετοιμάστηκε, εδόθη προς τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού με σκοπό να αποτελέσει τη βάση για συζήτηση, για προβληματισμό και απαντώ και στο ερώτημα του φίλου, του Αντρέα Κασουλίδη, που είπε ότι μία από τις εισηγήσεις μου δεν υιοθετήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού ως προς την εφαρμογή διαφόρων μοντέλων λειτουργίας πιλοτικών προγραμμάτων ολοήμερου σχολείου. Βέβαια εγώ κάνοντας αυτή τη μελέτη και την πρόταση προς το Υπουργείο Παιδείας, δεν ήμουν τόσο βέβαιος ότι θα υλοποιηθούν όλα όσα έθεσα.

Εν πάση περιπτώσει, ο γενικός σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να προταθούν διάφορα μοντέλα λειτουργίας του ενιαίου ολοήμερου σχολείου, να καθοριστούν βασικά οι προϋποθέσεις για αποτελεσματική λειτουργία της καινοτομίας και να υπολογισθεί το συνεπαγόμενο κόστος λειτουργίας του θεσμού στην πλήρη και στην πιλοτική του ανάπτυξη. Αυτοί ήταν οι όροι εντολής που μου είχαν δοθεί. Στη σημερινή βέβαια, εισήγησή μου θα περιοριστώ μόνο στις προϋποθέσεις για αποτελεσματική λειτουργία του ολοήμερου σχολείου.

Για τη διαμόρφωση αυτής της μελέτης έγινε ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας και πρόσφατων μελετών και ερευνών, οργανώθηκαν συναντήσεις για ημιδομημένες συνεντεύξεις με εμπλεκόμενα στο θέμα άτομα ή και ομάδες ατόμων, εξετάστηκε όλο το σχετικό αρχειακό υλικό από τους φακέλους του Υπουργείου Παιδείας και αξιοποιήθηκαν περισσότερο οι εμπειρίες μου από τις επισκέψεις που έκανα τα πέντε χρόνια που ήμουν στη Διεύθυνση του Τμήματος στα ολοήμερα υποχρεωτικά σχολεία. Έτσι, υποβλήθηκε μια ενδιάμεση μελέτη προς το Υπουργείο για να εκφράσει τις απόψεις και τις παρατηρήσεις μου.

Για τον καθορισμό των προϋποθέσεων για την αποτελεσματική λειτουργία του θεσμού, μελετήθηκε η εξέλιξη του διδακτικού χρόνου στα σχολεία -αναφέρω εδώ ότι το 1960 ο διδακτικός χρόνος των παιδιών ήταν γύρω στις 50 περιόδους, ενώ μετά την ανεξαρτησία και μέχρι σήμερα μιλούμε για 35 διδακτικές περιόδους, υπήρχε συνεπώς μια σημαντική μείωση του διδακτικού χρόνου. Πολλοί από μας, οι πιο παλιοί θα θυμούνται ότι το σχολείο ήταν ολοήμερο, βέβαια δεν το λέγαμε ολοήμερο, το λέγαμε σχολείο και ξεκινούσε από τις 07:30 ή 07:45 αν δε με απατά η μνήμη μου, και πήγαινε μέχρι τις 16:00 - 16:15 με μία μεσημεριανή διακοπή γύρω στη μία με μιάμιση ώρα. Η υφιστάμενη κατάσταση του προαιρετικού ολοήμερου σχολείου παρουσιάστηκε από τις πρόσφατες αξιολογήσεις του θεσμού - για το θέμα αυτό αναφέρθηκε προηγουμένως σε χθεσινή εισήγησή της η Αθηνά Μιχαηλίδου- και τις απόψεις των εμπλεκομένων φορέων, όπως αυτές προέκυψαν μέσα από τις ημιδομημένες συνεντεύξεις.

Οι παράμετροι που σχετίζονται με τις προϋποθέσεις αυτές: Η πρώτη παράμετρος είναι οι νεότερες αντιλήψεις για το ολοήμερο σχολείο που απαιτούν από το σχολείο να αποτελεί μια ενιαία μονάδα με ενοποιημένο πρόγραμμα και ενιαία διοίκηση. Το δεύτερο είναι οι πρόσφατες μελέτες, αξιολογήσεις και προτάσεις που επισημαίνουν ελλείμματα και προβλήματα που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής σε μελλοντικούς προγραμματισμούς και τρίτον, οι ρεαλιστικές απόψεις των εμπλεκομένων φορέων, εκπαιδευτικών, λειτουργών του Υπουργείου Παιδείας, γονιών και μαθητών που αντιπροσωπεύουν πραγματικές καταστάσεις για την εισαγωγή του θεσμού.

Ξεκινώ με γενικές διαπιστώσεις: Η εισαγωγή του ενιαίου ολοήμερου σχολείου είναι απ' όλους αποδεκτή. Δε βρέθηκε κάποιος, ο οποίος να την αμφισβητήσει. Θεωρείται μια δύσκολη προσπάθεια που χρειάζεται καλό σχεδιασμό, εμπλοκή και συναίνεση πολλών παραγόντων και σταδιακή εφαρμογή σε βάθος χρόνου, αφού συνυπολογίσουμε και τα οικονομικά κόστη σε ένα βάθος χρόνου 10-12 ετών. Κρίνεται από την άλλη μεριά, ως μια ευκαιρία για αναθεώρηση των σκοπών και των στόχων της δημοτικής εκπαίδευσης.

Χρειάζεται μεγάλη οικονομική δαπάνη, δε μιλούμε για χιλιάδες λίρες, μιλούμε για δεκάδες εκατομμύρια λίρες στην πλήρη της ανάπτυξη και αυτή η δαπάνη θα πάει για εργοδότηση πρόσθετου εκπαιδευτικού προσωπικού, γραμματειακού απαραίτητα προσωπικού, που θεωρείται ως μια βασική προϋπόθεση για τη λειτουργία του, και αλληλοβοηθητικού προσωπικού για την εξασφάλιση του απαραίτητου εξοπλισμού και τη δημιουργία της απαραίτητης υλικοτεχνικής υποδομής στην οποία θα αναφερθούμε αργότερα.

Τα θέματα που καλύπτονται με τις προτεινόμενες προϋποθέσεις είναι η φιλοσοφία, τα προγράμματα, ο χρόνος λειτουργίας, η στελέχωση και η διοίκηση, η σίτιση, ο εξοπλισμός και η υλικοτεχνική υποδομή, η επιμόρφωση, οι νομοθετικές ρυθμίσεις και άλλα συναφή θέματα.

Ξεκινώ από τη φιλοσοφία του ενιαίου ολοήμερου σχολείου. Κατά την εκτίμηση των ερωτηθέντων δεν πρέπει να υφίσταται από τους εκάστοτε ευρύτερους σκοπούς και στόχους της δημοτικής εκπαίδευσης, όπως αυτοί καθορίζονται από την πολιτεία μέσα στο αναλυτικό πρόγραμμα με βάση οπωσδήποτε τις εθνικές, τις θρησκευτικές, τις πολιτιστικές μας παραδόσεις, τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα και τα διεθνή εκπαιδευτικά, επιστημονικά, τεχνολογικά και πολιτιστικά επιτεύγματα. Πρόσθετα, λόγω των αλλαγών που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, πρέπει να ενσωματωθούν σ' αυτή τη φιλοσοφία του νέου ξεκινήματος του σχολείου, οι προκλήσεις από την ένταξή μας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, τη ραγδαία ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και την ολοένα αυξανόμενη πολυπολιτισμικότητα της κυπριακής κοινωνίας.

Αναφέρω εδώ, ότι στα δημοτικά μας σχολεία σήμερα το ποσοστό συμμετοχής σε αυτά των αλλόγλωσσων παιδιών είναι γύρω στο 4,5%, με βάση μία πρόσφατη μελέτη που κάναμε το 2004. Οι προσπάθειες για ειρηνική επίλυση του κυπριακού προβλήματος, οι κοσμογονικές αλλαγές στις διάφορες επιστήμες, οι ευαισθησίες της κοινωνίας για περιβαλλοντικά θέματα, για θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θέματα υγείας, θέματα καταναλωτή κτλ.

Όσον αφορά την αποστολή του ενιαίου ολοήμερου σχολείου, θα το προσπεράσω αυτό και θα πάμε στα αναλυτικά προγράμματα του ενιαίου σχολείου. Οι τομείς που θα ικανοποιούν οι νέες δραστηριότητες, τα μαθήματα, είναι η κατ' οίκον εργασία, η συναισθηματική και όποια άλλη στήριξη των παιδιών, η καλλιέργεια ενδιαφερόντων για ψυχαγωγικές δραστηριότητες, οι νέες τεχνολογίες και οι ξένες γλώσσες.

Μια δεύτερη πρόταση είναι να γίνει αισθητή η μείωση της ύλης όλων των μαθημάτων. Θεωρούν, και οι γονείς και οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί, ότι η ύλη είναι πάρα πολλή στα βιβλία, στο αναλυτικό πρόγραμμα και πρέπει να μειωθεί. Ταυτόχρονα, να καλλιεργηθεί η κριτική σκέψη, η οποία είναι και σήμερα οπωσδήποτε στόχος της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η εισαγωγή νέων μαθημάτων και δραστηριοτήτων, όπως οι Η/Υ, ο Σχεδιασμός και η Τεχνολογία, που σήμερα παραδόξως δε διδάσκονται στην Γ' ή στη Δ' και δεν ξέρω για ποιο λόγο, ίσως λόγω έλλειψης χρόνου, πρέπει όμως να γίνουν συγχωνεύσεις και αναφέρθηκε ότι δεν πρέπει να διδάσκεται το πρωί Σωματική Αγωγή ή Αγγλικά και το απόγευμα πάλι να διδάσκεται το ίδιο μάθημα από διαφορετικό δάσκαλο.

Στα μαθήματα ιδιαίτερα της Σωματικής Αγωγής, της Μουσικής, των Αγγλικών, της Τέχνης κτλ. θα γίνουν οπωσδήποτε μετακινήσεις μαθημάτων από την πρωινή προς την απογευματινή ζώνη και αντίστροφα και ισορροπημένη εναλλαγή θεωρητικών και πρακτικών μαθημάτων. Η αναθεώρηση του αναλυτικού προγράμματος είναι γενική με στόχο τη μείωση της ύλης και την ανάπτυξη νέων για τα πρόσθετα μαθήματα, δραστηριοτήτων. Η επιμόρφωση του προσωπικού θεωρείται μια από τις σημαντικές προτάσεις, θα κάνουμε λόγο σε επόμενο στάδιο.

Η ανταλλαγή εμπειριών σχετικά με το αναλυτικό πρόγραμμα και η αμφίδρομη συνεργασία με άλλες χώρες, ιδιαίτερα την Ελλάδα, είναι απαραίτητη. Αρκεί να αναφέρω ότι, για την Πρωτοβάθμια εκπαίδευση της Κύπρου το 96% των βιβλίων που χρησιμοποιούμε προέρχονται από την Ελλάδα για λόγους εθνικούς, αλλά και οικονομικούς.

Απαίτηση για διασφάλιση ποιότητας και καλλιέργεια των ενδιαφερόντων των παιδιών από εξειδικευμένο εκπαιδευτικό προσωπικό -αυτό ήταν μια έντονη άποψη ιδιαίτερα των γονιών. Διαμόρφωση αναλυτικών προγραμμάτων, έτσι ώστε να οδηγούν σε κάποια επίπεδα και να μπορούν, όσοι μαθητές το επιθυμούν, να συμμετέχουν σε δοκιμασίες, χωρίς αυτό να είναι στόχος της δημοτικής εκπαίδευσης. Μιλώ εδώ ιδιαίτερα για τα μαθήματα των Αγγλικών και των Η/Υ. Το πρόγραμμα στα Νηπιαγωγεία να είναι ευέλικτο, να περιλαμβάνει δραστηριότητες που προωθούν την ξεκούραση και τη χαλάρωση των παιδιών.

Εάν πάμε τώρα στη στελέχωση και στη διοίκηση του ενιαίου σχολείου, οι προϋποθέσεις που τίθενται είναι ότι η στελέχωση πρέπει να γίνεται με διορισμούς από την Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας, αναφέρθηκε και σε χθεσινή εισήγησή του ο φίλος, Νίκος Ορφανίδης. Με αυτόν τον τρόπο, υποστηρίζεται ότι διασφαλίζεται το ενιαίο της σχολικής μονάδας, η επικοινωνία η οποία σήμερα νοσεί και ο συντονισμός του προσωπικού των δύο ζωνών, διότι δεν μπορεί να λειτουργήσει αυτό το σύστημα χωρίς να υπάρχουν δυο ζώνες, η ανάμιξη του έμπειρου με το άπειρο προσωπικό, η ποιότητα και τα επίπεδα στα διάφορα μαθήματα, η συνέχεια του προγράμματος, ο ευκολότερος καταρτισμός του ωρολογίου προγράμματος και η συστηματικότερη ενημέρωση, καθοδήγηση, στήριξη και επιμόρφωση του προσωπικού.

Η στήριξη των δασκάλων με ποικίλους τρόπους δεν μπορεί αυτή την καινοτομία να την αναλάβει ο εκπαιδευτικός χωρίς να έχει την ανάλογη στήριξη. Παροχή όλων των διευκολύνσεων, ευνοϊκές συνθήκες εργασίας και μείωση του φόρτου εργασίας. Το έχω αναφέρει και στη μελέτη που υπέβαλλα στον Υπουργό, σ' ένα σημείο το οποίο σήμερα είναι σημείο τριβής. Ο χρόνος, ο οποίος θα αφιερωθεί για να «προσέχουν», να πω έτσι, σε εισαγωγικά, οι δάσκαλοι τα παιδιά την ώρα που παίρνουν το γεύμα τους, πρέπει να θεωρηθεί διδακτικός χρόνος. Δεν πρέπει να είναι χρόνος, όπως στην παιδονομία. Αυτό το πράγμα έχει αναφερθεί και έχει υπολογισθεί στο κόστος για την τελική διαμόρφωση του συνολικού κόστους του ολοήμερου σχολείου.

Ο ρόλος του Διευθυντή, συνεχίζω, και του Βοηθού Διευθυντή που θα αναλάβει ιδιαίτερα την πρώτη ή τη δεύτερη βάρδια, ας την πούμε έτσι, είναι πολύ σημαντικός. Είναι σημαντικός στον καταρτισμό του ωρολογίου προγράμματος, στην αξιοποίηση των προσόντων και των ιδιαίτερων κλίσεων και ενδιαφερόντων των δασκάλων, στην κατανομή των ρόλων και των υπευθυνοτήτων, στο συντονισμό όλων των ενεργειών και σχετικών δράσεων. Στην περίπτωση αυτή πρέπει να δοθούν όλες οι διευκολύνσεις στον Διευθυντή και εδώ λέμε ότι πρέπει να υπάρξει γραμματειακό προσωπικό για διοικητική στήριξη και άλλο βοηθητικό προσωπικό για καθαριότητα και σίτιση - αναφέρω εδώ και το βοηθητικό προσωπικό των συνοδών των παιδιών με ειδικές ανάγκες. Διότι δεν μπορεί να λειτουργήσει ολοήμερο σχολείο και η ειδική εκπαίδευση να μείνει έξω από αυτή την προσπάθεια.

Ο ρόλος του Επιθεωρητή ή Συμβούλου, όπως λέγεται εδώ στην Ελλάδα, είναι και αυτός πολύ σημαντικός στην καθοδήγηση και στη στήριξη των εκπαιδευτικών, στην ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και την ενημέρωση των γονιών, στην ενεργό συμμετοχή για την αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων και την ανάπτυξη νέων, στη συνεχή αξιολόγηση της καινοτομίας με στόχο τη βελτίωσή της.

Πάμε τώρα στο χρόνο λειτουργίας του ενιαίου ολοήμερου σχολείου: Εδώ υπάρχουν διάφορες απόψεις και η πρότασή μας, η πρόταση που διαμορφώθηκε μάλλον, ήταν να εφαρμοσθούν, πριν προχωρήσουμε στη γενίκευση του θεσμού, διάφορα πιλοτικά δοκιμαστικά μοντέλα και όχι μόνο ένα, όπως ελέχθη. Μπορεί να ξεκινήσει στις 07:45 σε κάποια σχολεία και να πάει μέχρι τις 4.

Να δούμε επίσης, ποια είναι τα αποτελέσματα αυτά, στα οποία θα καταλήξουμε. Κουράζονται τα παιδιά, δεν κουράζονται; Μπορεί να λειτουργήσει από τις 8.30 μέχρι τις 4, από τις 8 παρά τέταρτο μέχρι τις 3; Αυτά τα μοντέλα εκτιμούμε ότι είναι ανάγκη να λειτουργήσουν, να εφαρμοστούν σε πιλοτική βάση, όχι μόνο σε αγροτικές περιοχές, που στην Κύπρο υπάρχει πολύ μεγάλη ζήτηση του ολοήμερου προαιρετικού σχολείου, αλλά και στις αστικές περιοχές. Και με την αξιολόγηση που θα γίνει στη συνέχεια, αφού περάσουν δυο τρία χρόνια, τότε να μπορέσουμε να μιλήσουμε με στοιχεία και να προχωρήσουμε πάνω σε καλές βάσεις για την επέκταση αυτού του θεσμού.

Η διάρκεια λειτουργίας του ολοήμερου σχολείου όμως, πρέπει να σημειώσουμε ότι επηρεάζει το κόστος, η αυξημένη δηλαδή διάρκεια οπωσδήποτε επιφέρει πρόσθετο κόστος. Οπωσδήποτε όμως, θα επιφέρουν και πρόσθετες διδακτικές περιόδους, όπως και μαθήματα. Ο χρόνος λειτουργίας βέβαια έχει σχέση και με τις ημέρες λειτουργίας. Θα είναι τρεις ημέρες λειτουργίας, ή θα είναι τέσσερις ή πέντε. Και εδώ πάλι πρέπει να λειτουργήσουν κάποια μοντέλα για να δούμε ποια είναι η καλύτερη λύση.

Αναφέρω εδώ ότι οι γονείς προτιμούν το πέντε, μάλιστα το έχουν περάσει και σαν θέση από τις συνελεύσεις τους, ότι προτιμούν δηλαδή, να είναι πέντε οι ημέρες, παρά τέσσερις ή τρεις. Αλλά πιστεύω ότι πρέπει να δούμε νηφάλια αυτό το θέμα και να μην αποφασίσουμε για πέντε ή για τρεις μέρες, έχουν και οι δύο λύσεις τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους. Εάν λειτουργήσει βέβαια, το μοντέλο των πέντε ημερών, αυξάνεται το κόστος, όπως και η επίδραση της θεσμοθετημένης αγωγής στα παιδιά, μειώνεται όμως, η επαφή και η επικοινωνία των παιδιών με την οικογένεια.

Ο χρόνος λειτουργίας του ενιαίου ολοήμερου σχολείου έχει σχέση και με την έναρξη και τη λήξη. Η έναρξη και η λήξη των εργασιών του ενιαίου ολοήμερου σχολείου πρέπει να συμπίπτει με την έναρξη και τη λήξη της σχολικής χρονιάς, Σεπτέμβριο - Ιούνιο. Με αυτό τον τρόπο, αυξάνεται ο διδακτικός χρόνος, διασφαλίζεται το ενιαίο του προγράμματος, κατανέμεται ισόρροπα το έμπειρο και το άπειρο προσωπικό, καταρτίζεται ευκολότερα το ωρολόγιο πρόγραμμα και διασφαλίζεται η ενοποίηση και η συνέχεια του προγράμματος.

Ένα άλλο θέμα είναι η σίτιση των παιδιών. Αναφέρθηκε εδώ από πολλούς ομιλητές αυτό το θέμα, και ξεκινούμε με κάποιες σημαντικές παραδοχές για το θέμα αυτό, οι οποίες έγιναν δεκτές από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Η σίτιση είναι ευθύνη των γονιών. Όμως το κράτος, το Υπουργείο ιδιαίτερα, πρέπει να αναλάβει μια χορηγία, όπως αναφέρω, για τα άπορα παιδιά. Υπάρχουν παιδιά τα οποία είναι άπορα που, όπως διαπιστώθηκε από το Γραφείο Εφημερίας, χρειάζονται βοήθεια. Υπάρχουν πολύτεκνες οικογένειες, υπάρχουν διάφορες άλλες ομάδες παιδιών και οικογενειών που χρειάζονται κάποια βοήθεια και είναι καλό, όπως γίνεται και σήμερα, να συνεχιστεί η χορηγία για τα άπορα παιδιά.

Οι δάσκαλοι έχουν την ευθύνη για την επίβλεψη μόνο των παιδιών και την εμπέδωση καλών συνηθειών κατά το γεύμα, η ετοιμασία εναλλακτικών υγιεινών μενού πρέπει να γίνεται από το Υπουργείο Παιδείας από ειδικούς διατροφολόγους και παιδιάτρους και να υπάρχει υγειονομικός έλεγχος σε όλα τα στάδια της προετοιμασίας. Η προμήθεια του φαγητού μπορεί να γίνεται με τέσσερις τρόπους, που προτείνονται να είναι οι εξής: Κοινή ετοιμασία του γεύματος με φροντίδα του Συλλόγου Γονέων εντός ή εκτός της κοινότητας, αγορά έτοιμου φαγητού κοινού για όλα τα παιδιά, μπορεί να υπάρχουν δύο είδη φαγητού, αφού ζητηθούν προσφορές από εστιατόρια και άλλους ενδιαφερομένους, ή το κάθε παιδί να φέρνει από το σπίτι του το φαγητό του. Μπορεί βέβαια, να γίνει και ένας συνδυασμός αυτών των τεσσάρων επιλογών.

Άλλες ρυθμίσεις, που σχετίζονται με τη σίτιση των παιδιών, είναι ο διορισμός βοηθητικού προσωπικού, υπεύθυνου για την ετοιμασία της τραπεζαρίας, για το σερβίρισμα και τη σχετική καθαριότητα, διορισμός γραμματειακού προσωπικού για να επιλαμβάνεται των σχετικών προβλημάτων, ύπαρξη κατάλληλων χώρων για το γεύμα, ύπαρξη τραπεζαρίας, αίθουσας πολλαπλής χρήσης ή άλλης κατάλληλης αίθουσας, εξασφάλιση του αναγκαίου σχετικού εξοπλισμού, π.χ. τραπέζια, καρέκλες, ψυγεία κτλ. και παροχή στο Σύλλογο Γονέων ικανοποιητικού χρηματικού ποσού για αγορά του αναγκαίου εξοπλισμού. Θα αναφερθώ σε λίγο σε αυτό το σημείο, στον εξοπλισμό και στην υλικοτεχνική υποδομή.

Εδώ εισηγούμαι έντονα να παραχωρηθεί, πριν τη λειτουργία, πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς, ένα σημαντικό ποσό στο Σύλλογο Γονέων για αγορά του απαραίτητου εξοπλισμού σε ψυγεία, καρέκλες, τραπέζια, ντιβάνια, κρεβατάκια για το Νηπιαγωγείο, βιβλία, εποπτικά μέσα κτλ. Αυτό άλλωστε, γίνεται σήμερα στο προαιρετικό ολοήμερο σχολείο. Και αυτή η χορηγία, η αρχική χορηγία, η διαχείρισή της να γίνεται από τον Σύλλογο Γονέων, τη Σχολική Εφορία, τη Διεύθυνση και το προσωπικό του σχολείου.

Τα πλεονεκτήματα αυτής της ρύθμισης, η επιχορήγηση δηλαδή, της σχολικής μονάδας με ένα αρχικό ποσό, είναι ότι έτσι προωθείται η αποκέντρωση και η αυτονομία των σχολικών μονάδων, υλοποιούνται γρηγορότερα οι αναγκαίες αγορές, αγοράζεται ο αναγκαίος και χρήσιμος εξοπλισμός, αναπτύσσονται πρωτοβουλίες από τους τοπικούς παράγοντες και εκτελούνται έργα μεγαλύτερης αξίας. Αυτό μας έδειξε η εμπειρία μας από τη μέχρι τώρα λειτουργία των ολοήμερων σχολείων.

Η απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή, αίθουσα πολλαπλής χρήσης, χώροι σίτισης, ειδικές αίθουσες Η/Υ, μουσικής, οικοκυρικών, τέχνης, επιστήμης, σχεδιασμού και τεχνολογίας, καλυμμένοι υπαίθριοι χώροι, καντίνα και εντευκτήριο, γήπεδα, χώροι άθλησης , να γίνεται πολύ γρήγορα. Βέβαια, τα νέα σχολεία, τα οποία κτίζονται σήμερα, τα τελευταία τουλάχιστον τρία με τέσσερα χρόνια, μπορώ να πω ότι έχουν σε πολύ μεγάλο βαθμό αυτές τις κτιριακές διευκολύνσεις, που βοηθούν πάρα πολύ τη λειτουργία των ολοήμερων σχολείων.

Παράλληλα, η υλοποίηση του κτιριολογικού προγράμματος των Τεχνικών Υπηρεσιών πρέπει να γίνεται με γρηγορότερους ρυθμούς. Να ανεγερθούν νέες σχολικές αίθουσες πολλαπλής χρήσεως, με σχέδιο ανάπτυξης αυτών των αιθουσών και κλιματισμό, ειδικές αίθουσες και καλυμμένους υπαίθριους χώρους, διότι, όπως αναφέρθηκε από κάποιους εισηγητές, ζούμε στη Μεσόγειο και ξέρουμε ποιες είναι οι κλιματολογικές συνθήκες. Πρέπει οπωσδήποτε να ληφθεί πρόνοια για το χειμώνα, πρέπει να υπάρχει οπωσδήποτε κεντρική θέρμανση. Να αναφέρω εδώ ότι όλα τα σχολεία της Κύπρου έχουν κεντρική θέρμανση, όμως για τους καλοκαιρινούς μήνες πρέπει να προβληματιστούμε πάρα πολύ.

Εδώ γίνεται εισήγηση αντί να έχουμε τα air condition, να έχουμε ανεμιστήρες, που σήμερα με οδηγίες του Υπουργείου δεν επιτρέπεται να υπάρχουν για λόγους ασφαλείας για τα παιδιά. Πρέπει οπωσδήποτε να μπουν για να έχουμε καλύτερες συνθήκες εργασίας και για τους μαθητές και για τους δασκάλους. Αξιοποίηση όλων των διαθεσίμων χρόνων, εφαρμογή του θεσμού του ολοήμερου σχολείου σε βάθος χρόνου, 8-12 χρόνια όπως αναφέραμε, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και για να βρούμε τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, πρέπει οπωσδήποτε να εμπλακεί το Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και η ενδοϋπηρεσιακή επιμόρφωση, που είναι μια άλλη μορφή επιμόρφωσης.

Τα θέματα είναι οι νέοι θεσμοί, οι νέοι ρόλοι που θα αναλάβουν οι δάσκαλοι σ' αυτή την καινοτομία, οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις, η κατ' οίκον εργασία, η καλλιέργεια ενδιαφερόντων και άλλα συναφή θέματα. Η συνεργασία με τους γονείς είναι απαραίτητη, κάπου ακούστηκε ότι δεν πρέπει να κάνουμε ολοήμερο σχολείο για τους γονείς. Δεν πρέπει όμως, και σε καμία περίπτωση οι γονείς να μείνουν έξω από αυτή την προσπάθεια. Η τάση σήμερα, γνωστή σε όλους μας, είναι ότι, οι γονείς είναι ίσοι συνεταίροι, είναι αυτοί που πληρώνουν, είναι οι φορολογούμενοι. Πρέπει να έχουν άποψη -δε λέω ότι πρέπει να έχουν άποψη στα εκπαιδευτικά θέματα, αλλά πρέπει να έχουν άποψη για τη λειτουργία ή για την ανάπτυξη οποιασδήποτε καινοτομίας.

Έτσι χρειάζεται η ενεργητική τους συμμετοχή στο σχέδιο και στην υλοποίηση, η λεπτομερής ενημέρωσή τους για όλες τις πτυχές, η συμμετοχή τους στην ορθολογιστική διαχείριση της αρχικής χορηγίας για την αγορά του αναγκαίου εξοπλισμού, η ενεργητική τους εμπλοκή για τα θέματα της σίτισης των παιδιών και ο συνεχής και ειλικρινής διάλογος με τους εκπαιδευτικούς.

Αντιλαμβάνεστε ότι η καινοτομία αυτή, φορέας αυτής της αλλαγής είναι οι εκπαιδευτικοί. Εάν δεν υπάρξει συναίνεση, εάν δεν υπάρξει διάλογος μαζί τους για όλα τα θέματα, για όλο το φάσμα της καινοτομίας αυτής, δεν μπορεί να πετύχει ο θεσμός. Είναι καταδικασμένος σε αποτυχία. Δε λέω ότι θα ικανοποιηθούν όλα τα συνδικαλιστικά αιτήματα, διότι εκείνα, τα οποία θα επωφεληθούν, μπορεί να είναι πάρα πολλά. Όμως πρέπει, κάποια θέματα που έχουν σχέση με την καινοτομία αυτή, να τα δούμε.

Αναλυτικά προγράμματα: Είναι απαραίτητη η εμπλοκή και η συμμετοχή τους. Εκπαιδευτικός εξοπλισμός, υλικοτεχνική υποδομή, σίτιση των παιδιών, επιμόρφωση του προσωπικού, σχολικά εγχειρίδια και αναλυτικά προγράμματα, οπωσδήποτε είναι θέματα, για τα οποία πρέπει να ενημερώνονται και να λαμβάνουν ενεργό μέρος στη λήψη αποφάσεων. Τα συνδικαλιστικά θέματα των δασκάλων πρέπει το κράτος, η πολιτεία, να τα δει οπωσδήποτε με κατανόηση, η γραμματειακή και όποια άλλη στήριξη της Διεύθυνσης του σχολείου είναι απαραίτητη, η στήριξη του εκπαιδευτικού και η μείωση του φόρτου εργασίας επίσης, όπως και η θετική αντιμετώπιση των προβλημάτων τα οποία υποβάλλονται κατά καιρούς από τους εκπαιδευτικούς.

Κλείνω με τη συμβολή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου της Κύπρου και του Πανεπιστημίου της Κύπρου. Σ' αυτή την προσπάθεια δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να μείνει έξω το Πανεπιστήμιο, έχει τομείς στους οποίους μπορεί να μας δώσει τις γνώσεις του και τα φώτα του στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, στην αξιολόγηση του θεσμού, στην ανάπτυξη αναλυτικών προγραμμάτων, στην προετοιμασία των μελλοντικών δασκάλων, για να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του νέου θεσμού. Σας ευχαριστώ πολύ.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Κι εμείς ευχαριστούμε. Θα καλέσω στο βήμα τον εκπρόσωπο της Συνομοσπονδίας Γονέων της Κύπρου, τον φίλο Προκόπη Προκοπίου, για να μας αναπτύξει με την δική του παρέμβαση το θέμα του ολοήμερου σχολείου που οραματίζονται οι γονείς.

Π. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ: Τους γονείς τους αφήσατε τελευταίους, αλλά όχι έσχατους. Γι αυτό πρέπει να ακούσετε τη φωνή τους και όχι να τη χρησιμοποιείτε αποσπασματικά.

Αγαπητό Προεδρείο, εκλεκτοί προσκεκλημένοι, αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι εκπαιδευτικοί, κατ' αρχήν θέλω να ευχηθώ σε όλους χρόνια πολλά και είθε η ανάσταση του Κυρίου μας να σημάνει και την ανάσταση της Κύπρου μας. Θέλω να ευχαριστήσω την Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων της Κύπρου, τη Διδασκαλική Ομοσπονδία της Ελλάδος, αλλά και τους αδερφούς Κρητικούς, που μας φιλοξενούν στην όμορφη Κρήτη, για την πρόσκλησή τους προς τους οργανωμένους γονείς της Κύπρου, της δημοτικής εκπαίδευσης, που μας έδωσαν την ευκαιρία να βρισκόμαστε εδώ μαζί σας στο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης με θέμα «Το ολοήμερο σχολείο, 10 χρόνια μετά - Εμπειρίες και Προοπτικές».

Είναι λοιπόν ιδιαίτερη η χαρά να βρισκόμαστε μαζί σας, εκπροσωπώντας την παγκύπρια Συνομοσπονδία Συνδέσμου Γονέων των Δημοτικών Σχολείων της Κύπρου, δίνοντάς μας μάλιστα την ευκαιρία να καταθέσουμε τις απόψεις μας για ένα θέμα που τώρα τελευταία στην Κύπρο «παίζεται» πάρα πολύ: Το ολοήμερο σχολείο και πώς το οραματίζονται οι γονείς.

Από χθες το πρωί, με την έναρξη του Συνεδρίου, πραγματικά έχω ακούσει τόσα πολλά για το ολοήμερο σχολείο που ειλικρινά, μόνο τους τίτλους να θέλω να αναφέρω των προηγούμενων εισηγητών, ίσως να χρειαζόμουν και πολύ χρόνο για να εμπεδώσω, να αξιολογήσω, να ταξινομήσω και να βγάλω τα δικά μου συμπεράσματα. Ειλικρινά έχω ακούσει τόσα πολλά «δασκαλικά» που έχω συγχυστεί: Θέλουν οι εκπαιδευτικοί το ολοήμερο σχολείο ή δεν το θέλουν; Ή θέλουν κάτι άλλο;

Θα προσπαθήσω να αποφύγω αναφορές που ήδη έχουν λεχθεί, παρ' όλο που θα είναι πολύ δύσκολο. Θα τονίσω περισσότερο τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς των γονιών και το πώς εμείς οι γονείς οραματιζόμαστε αυτό το περιβόητο ολοήμερο σχολείο στην Κύπρο.

Κατ' αρχήν, θέλω να τονίσω ότι αυτό το οποίο λειτουργεί στην Κύπρο από το 1999, σα γονείς επιεικώς το χαρακτηρίζουμε «προαιρετικό ολοήμερο σχολείο». Και πρέπει να είμαστε όλοι ειλικρινείς, αν πραγματικά θέλουμε να βελτιώσουμε, αν θέλουμε να διορθώσουμε αυτό το οποίο έχουμε, προς το συμφέρον των παιδιών μας, της παιδείας του τόπου μας, αλλά και το μέλλον της πατρίδας μας. Δεν είμαστε μηδενιστές κι ούτε θέλουμε να φανούμε έτσι, αλλά ειλικρινά πιστεύουμε ότι πόρω απέχει απ' αυτό που ονειρεύτηκαν κάποιοι πριν από μερικά χρόνια, είτε σαν Υπουργείο, είτε σαν εκπαιδευτικοί, είτε σα γονείς, ώστε να δημιουργηθεί ένα δημόσιο σχολείο, το οποίο θα λειτουργούσε πάνω απ' όλα μέσα σε ιδανικές συνθήκες για τα ίδια τα παιδιά και για όλη την κοινωνία γενικότερα.

Και τότε, όταν έγιναν οι πρώτες σκέψεις και συζητήσεις για το ολοήμερο σχολείο, πιστεύαμε όλοι ότι οι στόχοι, που είχαν τεθεί για το προαιρετικό ολοήμερο σχολείο, ήταν πολύ υψηλοί, σε σχέση με αυτούς που μπορούσαν να επιτευχθούν. Απ' ότι φάνηκε δυστυχώς, στην πορεία τελικά αυτές επιβεβαιώθηκαν. Χωρίς όμως, έχω πει και πιο πάνω, να σημαίνει ότι δε βοήθησε περίπου τα 150 περίπου σχολεία που λειτουργούν σήμερα σαν προαιρετικά ολοήμερα σχολεία. Επτά χρόνια μετά, κοινή διαπίστωση όλων είναι ότι πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά.

Έτσι, σήμερα στην Κύπρο, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα σημαντικό σταυροδρόμι. Ένα σταυροδρόμι που, είτε θα μας οδηγήσει σε πιο σωστή πορεία, είτε θα μας αφήσει όλους στάσιμους, και παιδιά, και εκπαιδευτικούς και γονιούς, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλοι μας σήμερα δεν προβιβαζόμαστε. Αντίθετα, θέλουμε όλοι μας να βελτιώσουμε τις συνθήκες για να δώσουμε εκείνη την ώθηση που χρειάζεται σήμερα η παιδεία του τόπου μας, προκειμένου να πετύχει το καλύτερο.

Για να δημιουργήσουμε τις συνθήκες, θεωρούμε ότι η υποστήριξη και η συνεργασία τόσο με τους εκπαιδευτικούς, τους δασκάλους των παιδιών μας, όσο και με το Υπουργείο Παιδείας, είναι εκ των ουκ άνευ, γιατί χωρίς τη συνεργασία και συνεννόηση μεταξύ όλων μας, δεν μπορούμε να πετύχουμε πολλά. Εμείς, εκείνο το οποίο θέλουμε και θεωρούμε πολύ σημαντικό και αναγκαίο, είναι ότι οι αποφάσεις όλων μας πρέπει να βασίζονται στο τι είναι σημαντικό και χρήσιμο για τα ίδια τα παιδιά μας, χωρίς να σημαίνει αυτό παραγνώριση ή καταπάτηση των δικαιωμάτων των άλλων συμβαλλόμενων φορέων.

Είμαστε πεπεισμένοι ότι ο θεσμός του ολοκληρωτικού ολοήμερου σχολείου θα είναι χρήσιμος, σημαντικός και αναγκαίος. Ισχυριζόμαστε ακόμη ότι θα πρέπει να επεκταθεί και στο Γυμνάσιο. Θεωρούμε και εμείς, ότι στη σημερινή εποχή, όλα συνηγορούν για τη λειτουργία ενός υποχρεωτικού ολοήμερου σχολείου στην Κύπρο, έστω και σε πιλοτική -προς το παρόν- βάση, και όλοι μας κατανοούμε ότι οι λόγοι είναι και εκπαιδευτικοί, και κοινωνικοί, αλλά και οικονομικοί.

Εμάς δε μας απασχολεί τα ποια θα είναι η ονομασία του, ούτε και θεωρούμε ότι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία. Εμείς θέλουμε ένα σχολείο, το οποίο δε θα ταυτίζεται μόνο με τη διδασκαλία και τη μάθηση, αλλά πάνω απ' όλα θα λειτουργεί και σα χώρος αγωγής, με στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών μας.

Θέλουμε ένα σχολείο το οποίο θα μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της εκπαίδευσης που προσφέρεται στα παιδιά μας. Θέλουμε ένα σχολείο, το οποίο θα εξασφαλίζει στα παιδιά μας υγεία, απασχόληση, τόσο εκπαιδευτική, όσο και ψυχαγωγική και ταυτόχρονα, θα τα προστατεύει από τους κινδύνους που τα επηρεάζουν αρνητικά.

Θέλουμε ένα σχολείο το οποίο θα λειτουργεί σύμφωνα με τη σημερινή σύγχρονη εποχή και θα απορρέει από τις ραγδαίες κοινωνικές αλλαγές και τις νέες κοινωνικές συνθήκες.

Θέλουμε ένα σχολείο το οποίο θα στηρίζεται στη φιλοσοφία του παιδαγωγούντος σχολείου, που θα καλλιεργεί δεξιότητες, ικανότητες, αξίες, διαθέσεις και πολιτικές αρετές, με άλλα λόγια, το νου και την ψυχή του ανθρώπου - πολίτη όχι μόνο για την κοινωνία της γνώσης, αλλά εξίσου σημαντικό, πέραν της κοινωνίας της γνώσης.

Θέλουμε ένα σχολείο στο οποίο η κατ' οίκον εργασία θα παρέχεται στο σχολείο.

Θέλουμε ένα σχολείο το οποίο θα διευκολύνει την ομαλή μετάβαση των παιδιών από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο και που θα σμικρύνει το χάσμα που υπάρχει σήμερα.

Θέλουμε ένα σχολείο που θα περιορίζει την εκπαιδευτική ανισότητα με τη στήριξη των αδύνατων παιδιών, αλλά και των παιδιών με ειδικές ανάγκες και που θα μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη σχολική αποτυχία.

Θέλουμε ένα σχολείο που θα δίνει ίσες ευκαιρίες σε όλα τα παιδιά για ανάπτυξη πρωτοβουλιών, υπευθυνοτήτων, κοινωνικών δεξιοτήτων, αλλά και δεξιοτήτων επικοινωνίας.

Θέλουμε ένα σχολείο το οποίο θα εξασφαλίζει την ελευθερία του παιδιού μετά τη λήξη της σχολικής ώρας για να μπορεί να χαίρεται την αθωότητα του παιδικού παιχνιδιού.

Θέλουμε ένα δημόσιο σχολείο που θα μπορεί να εξαλείψει ή τουλάχιστον να περιορίζει την παραπαιδεία.

Θέλουμε ένα δημόσιο σχολείο που, πρώτα απ' όλα, θα στηρίζεται απ' αυτούς που πληρώνονται απ' αυτό. Και εννοούμε όλους. Οι μόνοι που δεν πληρώνονται, αλλά μάλιστα πληρώνουν, είμαστε εμείς και τα παιδιά μας. Το λέω αυτό γιατί γίναμε μάρτυρες τελευταία στην Κύπρο που έγινε της μόδας, οι δημόσιοι λειτουργοί, που μόλις αφυπηρετούν από το δημόσιο σχολείο και μάλιστα σε υψηλές θέσεις, και όχι μόνο, να διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στα ιδιωτικά σχολεία και μας δημιουργούνται τεράστια ερωτηματικά.

Δεν ονειρευόμαστε, θέλουμε και απαιτούμε ένα δημόσιο σχολείο που θα βοηθά όλα τα παιδιά μας για την μετέπειτα εκπαίδευσή τους και όχι μόνο αυτά που οι γονείς τους θα έχουν την οικονομική δυνατότητα να τα στέλνουν στα ιδιωτικά σχολεία.

Εμείς δε θέλουμε σχολεία δύο ταχυτήτων, ούτε εκπαιδευτικούς δύο ταχυτήτων. Θέλουμε ένα ενιαίο σχολείο. Επειδή έχω πει -και είναι αλήθεια- ότι στην Κύπρο σήμερα το ολοήμερο σχολείο είναι ένα θέμα «που παίζεται» πάρα πολύ, πρέπει όλοι οι φορείς του εκπαιδευτικού μας συστήματος, δηλαδή το Υπουργείο Παιδείας, οι εκπαιδευτικές Οργανώσεις και οι Οργανώσεις Γονέων, να προσπαθήσουμε να βρούμε τις συναινετικές εκείνες, γραμμές, για να ξεκινήσει έστω και πιλοτικά, το υποχρεωτικό ολοήμερο σχολείο σε μερικά σχολεία μας από την προσεχή σχολική χρονιά.

Εμείς σα γονείς, είτε οργανωμένοι είτε όχι, δεν το κρύβουμε ότι στις συζητήσεις μας, τόσο στα Διοικητικά μας Συμβούλια, όσο και στους χώρους των σχολείων μας, όπου έγιναν συγκεντρώσεις, βγαίνει αβίαστα η έντονη ανησυχία σχεδόν όλων μας, για το αν θα μπορέσει το Υπουργείο Παιδείας μαζί με όλους τους άλλους φορείς να λειτουργήσουν σωστά το Ολοήμερο υποχρεωτικό σχολείο ή το ενιαίο σχολείο, όπως πρέπει να αποκαλείται.

Μια έντονη ανησυχία και αμφιβολία που εκφράζεται, είναι αν το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και γενικά το κράτος έχουν το οικονομικό εύρος για να επενδύσουν σε ένα τόσο σημαντικό πρόγραμμα που στόχο έχει να στηρίξει την εικόνα του δημόσιου σχολείου, καθώς επίσης και αν θα έχει τη δυνατότητα να αντιδράσει σωστά σε μια πιθανή αντιπαλότητα που θα υπάρξει από άλλους φορείς, είτε αυτοί θα είναι ιδιώτες, είτε ακόμα και αν θα βρίσκονται μέσα στους ίδιους τους κόλπους του Υπουργείου Παιδείας -και ασφαλώς δεν εξαιρούμε ούτε και τις εκπαιδευτικές Οργανώσεις.

Οι γονείς ανησυχούν, αν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς μακριά από συμφέροντα, θα μπορέσουν να δημιουργήσουν τις σωστές συνθήκες για ένα σχολείο που θα μπορεί να εξασφαλίζει την ποιότητα όχι μόνο στην ύλη της δημοτικής εκπαίδευσης, αλλά να μπορεί να ανταγωνίζεται ακόμα και τα ιδιωτικά φροντιστήρια και άλλους Οργανισμούς στα μαθήματα των Αγγλικών, των Η/Υ και άλλων μαθημάτων, γιατί αυτό απαιτεί η σημερινή εποχή.

Παρά τις έντονες ανησυχίες μας, πρέπει να σημειώσουμε με ευχαρίστηση ότι τον τελευταίο μήνα έγιναν συνεχείς συσκέψεις στο Υπουργείο Παιδείας μαζί με τις εκπαιδευτικές Οργανώσεις, αλλά και τις Οργανώσεις Γονέων και τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας τουλάχιστον επί χάρτου, φαίνεται να είναι θετικά. Επίσης, ότι οι βάσεις που μπαίνουν για την εφαρμογή ενός υποχρεωτικού ολοήμερου ενιαίου σχολείου στα Δημοτικά της Κύπρου οδηγούν σε προοπτική επιτυχίας του θεσμού, φτάνει μέσα από τις ασφαλιστικές δικλείδες που πρέπει να μπουν, να σταθούμε ως θεματοφύλακες, σωστοί θεματοφύλακες του μεγάλου μας στόχου.

Μέσα απ' αυτές τις συσκέψεις διαφάνηκαν συγκλίσεις σχεδόν σε όλα τα θέματα που αφορούν την εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος. Επίσης, το θέμα της σίτισης των παιδιών, για το οποίο εμείς οι γονείς και όχι μόνο, είμαστε ευαίσθητοι και ανήσυχοι και όχι άδικα -σκεφτείτε μόνο τι γίνεται με τα σχολικά κυλικεία- ευελπιστούμε ότι οι αποφάσεις που πάρθηκαν θα εφαρμοστούν, όπως λ.χ. ότι το μενού θα ετοιμάζεται από ειδικούς επιστήμονες, ότι το φαγητό θα παρασκευάζεται εκτός σχολείου, ότι θα υπάρχει βοηθητικό προσωπικό και συνεχής έλεγχος τόσο των φαγητών, όσο και των χώρων σίτισης των παιδιών.

Σημείο αναφοράς είναι και το θέμα της υλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων μας και πρέπει το Υπουργείο Παιδείας να υλοποιήσει τα κτιριολογικά του προγράμματα με γρηγορότερους ρυθμούς, γιατί σίγουρα πρέπει μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα όλα τα σχολεία της Κύπρου να είναι έτοιμα από κτιριακής απόψεως.

Πριν κλείσω την ομιλία μου, δηλώνουμε με έμφαση ότι σαν οργανωμένοι γονείς θα στηρίξουμε με συνέπεια, κάτι που καλούμε όλους τους υπόλοιπους φορείς να πράξουν, την προσπάθεια για το νέου τύπου σχολείο που θα εφαρμοστεί, έστω και πιλοτικά, σε δέκα σχολεία της Κύπρου από την προσεχή χρονιά, με στόχο όμως, την πλήρη εφαρμογή του σε όλα τα σχολεία, γιατί πιστεύουμε ότι θα προσφέρει περισσότερη ποιότητα και αυτονομία στη σχολική μονάδα και ότι οι στόχοι που τέθηκαν, θα επιφέρουν τα ποθητά αποτελέσματα και θα βοηθήσουν τα μέγιστα τα παιδιά μας, αλλά και την παιδεία του τόπου μας, θα οδηγήσουν σε καλύτερες μέρες.

Και θα κλείσω με τούτο που είπα κι εχθές: Το ολοήμερο σχολείο, το σχολείο γενικά, δε γίνεται ούτε για τους γονείς, ούτε για τους δασκάλους. Γίνεται για τα παιδιά μας. Κι όσο πιο γρήγορα το αντιληφθούμε όλοι μας, τόσο το καλύτερο για την παιδεία του τόπου μας. Ο θεός ας ευλογεί τα παιδιά μας και τους δασκάλους μας.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε τον κ. Προκοπίου για την εισήγησή του, πού ήταν μάλιστα και η τελευταία. Τώρα καλούμε το Προεδρείο των Προέδρων να έρθει επάνω, θα γίνουν διευκρινιστικές ερωτήσεις και παρεμβάσεις απ' αυτό το Προεδρείο, προκειμένου να οδηγηθούμε έτσι, στα αποτελέσματα, στα συμπεράσματα που θα σημάνουν και την αντίστοιχη λήξη των εργασιών μας. Ευχαριστούμε.

Ο χρόνος έχει παρέλθει και θα παρακαλούσα μέσα σε δέκα λεπτά, να γίνουν οι παρεμβάσεις, κάποιοι δηλαδή, οι οποίοι δεν είπαν αυτό που ήθελαν σε όλη τη διαδικασία του Συνεδρίου, να το πουν. Σας έχουμε ενημερώσει ότι όποιος έχει εισήγηση ή παρέμβαση για το Συνέδριο να την καταθέσει σε ηλεκτρονική μορφή μέχρι δυο σελίδες, για να μπει στα πρακτικά του Συνεδρίου. Να ξεκινήσουμε. Ο λόγος στον Κώστα Παπλωματά.

Κ. ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ (ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΕΣΑΚ ΣΤΟ Δ.Σ. ΤΗΣ ΔΟΕ): Η ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ KAI TO ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Η Ευέλικτη Ζώνη σε συνάρτηση με στοιχεία της διαθεματικότητας ,όπως είναι φανερό, εμβρυακά στην αρχή και στη συνέχεια συστηματικά θα εφαρμόζεται , αν το επιτρέψουμε. Γι΄αυτό διαφημίζεται σαν μεταρρύθμιση του παραδοσιακού σχολείου της νοησιαρχίας με πολυθέματα και διαδικασίες που εστιάζονται δήθεν στις πιο σύγχρονες και προοδευτικές παιδαγωγικές απόψεις .Δεν μπορεί τελικά να αποτελεί βάση κριτικής η θέση πως η ευέλικτη ζώνη δε θίγει τίποτα από το σχολικό πλαίσιο. Ήδη η εγκύκλιος 105087/Γ7/5/10/2005 αποκαλύπτει την τακτική και τους στόχους του ΥΠΕΠΘ .Πίσω λοιπόν από τη φιλολογία για τη βιωματική μάθηση ,την ενεργητική συμμετοχή ,την ομαδοκεντρική διδασκαλία κ.ά. κρύβονται οι φτηνές αυτές υπομαθήσεις (Αγωγή Υγείας , Περιβάλλοντος ΄Καταναλωτή, Καριέρας κ.ά.) και εισβάλλουν με διαθεματικό πρόσχημα και με την εντολή της «διάχυσης» ή στο πάγιο πρόγραμμα γενικής παιδείας ή στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης μέσα σ'αυτό. Άρα όλα στριμώχνονται στο νέο αναλυτικό πρόγραμμα . Τα τεκμήρια αυτά συνηγορούν στην εκτίμηση ότι η υποχρεωτική εκπαίδευση αλλάζει περιεχόμενο.Το νοησιαρχικό σχολείο και η εποπτικότητα ,που λειτουργούσαν μόνον αναγνωριστικά στη μνήμη των παιδιών με τη στείρα απομνημόνευση και τον κατατεμαχισμό της γνώσης, μετασχηματίζονται.

Η νέα ευέλικτη «πραγματικότητα» αλλάζει σχεδόν συνολικά τα αναλυτικά προγράμματα με στόχους :α) τον απόλυτο κατακερματισμό της γνώσης και τον όποιου ενιαίου χαρακτήρα της εκπαίδευσης και των προγραμμάτων της β) τον πολυθεματικό βομβαρδισμό των μαθητών από αμφίβολες πληροφορίες για γενική διεύρυνση της αμάθειας και κοινωνικό σχεδιασμό να προετοιμάζεται μεθοδικά ο αυριανός ευέλικτος προσαρμοσμένος , άνεργος απασχολήσιμος. Γι'αυτό και ο εκπαιδευτικός πρέπει να ξεχάσει τις γνώσεις του πτυχίου του και μέσα από βιαστικά σεμινάρια να μετατραπεί σε καταρτιστή παντός καιρού και χρήσης.

Επομένως η Ευέλικτη Ζώνη είναι απόπειρα κατάργησης της νοησιαρχίας και του παπαγαλισμού ,αλλά οδηγεί σε ένα νέο «παιδαγωγικό πείραμα» ,τη δόμηση του σχολείου της αγοράς, ενός σχολικού χώρου, δηλαδή, πολύχρωμου, πολύβοου εμπορικού πανηγυριού όπου θα τραγουδάνε όλοι « μαθαίνω τα πάντα και μαζί το τίποτα». Εξάλλου, ποτέ δεν είχαμε αυταπάτες ότι οι αστικές παιδαγωγικές «καινοτομίες» μπορούν να αναιρέσουν τον ταξικό επιλεκτικό χαρακτήρα του αστικού σχολείου , το οποίο θα αλλάξει προοδευτικά , μόνο εφόσον αλλάζει ταυτόχρονα και ριζικά η κοινωνία.

Έτσι το πρόβλημα δεν είναι οι εθισμοί των γονέων στο παρελθόν ούτε τα μικροαστικά ευτελή κίνητρα των εκπαιδευτικών ή τα κόμπλεξ της εργατικής τάξης που εμποδίζουν τις αστικές αλλαγές, όπως υποστηρίζουν κάποιοι σε άρθρα τους ,αλλά η αναγκαιότητα συγκρότησης της πάλης για ένα άλλο ενιαίο σχολείο αντίστοιχο των σύγχρονων μορφωτικών και κοινωνικών αναγκών .

Αυτό, που εμείς επιδιώκουμε να μην αλλάξει ,είναι η προσδοκία της λαϊκής οικογένειας από το : «μάθε παιδί μου γράμματα» στο «παράτα παιδί μου τα γράμματα και πιάσε μια τέχνη που θα την αλλάζεις κάθε χρόνο»(διά βίου κατάρτιση-ανεργία).

Σε όλους αυτούς που καχύποπτα ,ανύποπτα και ύποπτα εμφανίζονται θιασώτες και υπέρμαχοι της διαθεματικότητας και της ευέλικτης δραστηριότητας απαντάμε με αντίκρουση των επιχειρημάτων των αστών παιδαγωγών ,ψυχολόγων-επιστημολόγων και καταλήγουμε στην πρότασή μας.

Οι αστοί παιδαγωγοί επικαλούνται τους εξής λόγους εμφάνισης και εφαρμογής της διαθεματικότητας, που γίνεται ευέλικτη εκμάθηση ζώνης σκλαβιάς των ανθρώπων.

Σύμφωνα με αυτούς, η επιστήμη δεν έχει σήμερα σκοπό την ανεύρεση της απόλυτης αλήθειας, αλλά τη διατύπωση ερμηνευτικών σχημάτων ενός ευρύτερου κύκλου φαινομένων, προκειμένου να διευκολυνθεί η συνολική προσέγγιση της πραγματικότητας. Διαστρέφοντας το σκοπό της γνώσης που είναι η ατέρμονη προσπάθεια για την κατάκτηση της αλήθειας, στην ουσία αρνούνται την ύπαρξη της αλλά και τη δυνατότητα του ανθρώπου να την προσεγγίζει. Έτσι, υποστηρίζουν ότι η εξειδίκευση και τα διακριτά μαθήματα είναι η πρωταγωνιστική αιτία της αδυναμίας της γνώσης και της επιστήμης να αντιμετωπίσει τα πολύπλοκα προβλήματα του ανθρώπου και της κοινωνίας. Αυτό είναι μια θέση του υποκειμενικού ιδεαλισμού, ο οποίος αποδέχεται το ενιαίο μιας πραγματικότητας νοητής και υπερβατικής του υπαρκτού κόσμου, αρνούμενοι την υλική- αντικειμενική βάση ύπαρξης και λειτουργίας αυτού του κόσμου. Επομένως, απορρίπτουν την ύπαρξη κοινών νόμων και αρχών που διέπουν την εξέλιξη της φυσικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Γι' αυτό, εισηγούνται διάφορα μοντέλα ή τεχνικές ερμηνείας της πραγματικότητας, με την πρόταση για κατάργηση των διακριτών μαθημάτων και την εισαγωγή κεντρικών θεμάτων που θα αναλύονται μέσα από το πρίσμα διαφορετικών επιστημονικών κλάδων.

Στην κατηγορία των ψυχολογικών λόγων εντάσσουν τους διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης της γνώσης από τους μαθητές και καταλήγουν στην άποψη ότι η διαθεματική προσέγγιση με βάση την εμπειρία και την ελκυστικότητα της διαθεματικότητας-ευέλικτης ζώνης στη διδακτική πράξη διευκολύνει τη μάθηση όλων τελικά. Παραβλέπουν ότι οι ψυχολογικές διαφοροποιήσεις των μαθητών είναι προϊόντα της κοινωνικής τους προέλευσης, του μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου του περιβάλλοντος τους και προπαντός αποσιωπούν το γεγονός ότι ένα σχολείο που θέλει να τις αμβλύνει πρέπει να έχει ένα τελείως διαφορετικό προορισμό από το σημερινό αστικό σχολείο: αντί να καλλιεργεί τη σύγχυση και την αίσθηση αδυναμίας του ανθρώπου να καταχτήσει την αλήθεια,, θα πρέπει να τον βοηθάει στο να αποχτά αυτοπεποίθηση και ψυχικά εφόδια για να μπορεί συνειδητά να κατανοεί τον κόσμο και το ρόλο του μέσα σε αυτόν.

Υποστηρίζουν ότι τα μέχρι τώρα διακριτά διδακτικά αντικείμενα και η περιχάραξη της σχολικής γνώσης υποτάσσουν τους εκπαιδευτικούς και μαθητές στον κοινωνικό -ιδεολογικό έλεγχο και εντάσσουν το σχολείο στη διαδικασία της κοινωνικής αναπαραγωγής. Ούτε λίγο ούτε πολύ μας λεν ότι η διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις μπορεί να γεφυρωθεί μέσα από τη διαθεματικότητα και στο αστικό σχολείο. Δηλαδή αρνούνται την ταξική φύση της κοινωνίας και της εκπαίδευσης και καλλιεργούν την αυταπάτη ότι μπορεί να υπάρξει ένα σχολείο όαση σε μια κοινωνία ζούγκλας και ακόμη πως οι εκπαιδευτικοί θα αποκτήσουν ιδεολογική-παιδαγωγική ελευθερία μέσα σ'αυτήν την πρέσα (μύθος για αφελείς)

Στους λόγους αυτούς επικαλούνται την ανάγκη προσαρμογής των μαθητών στη μεταβιομηχανική κοινωνία, δηλαδή την προετοιμασία για τους νέους όρους απασχόλησης και ζωής. Αναγνωρίζουν την ύπαρξη σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων (ναρκωτικά, ξενοφοβία , τεχνολογικός αναλφαβητισμός, την ίδια στιγμή που ο αναλφαβητισμός και ειδικά ο λειτουργικός αναλφαβητισμός οργιάζει) και καλούν το σχολείο να γίνει πιο ευέλικτο για να μπορεί να διαχειρίζεται τα προβλήματα και όχι να ετοιμάσει ανθρώπους ικανούς να τα αντιμετωπίσουν και να τα λύσουν. Δηλαδή η νέα εποχή απαιτεί άτομα όχι εξειδικευμένα αλλά με ευέλικτη προσωπικότητα και ελαστικούς ρόλους . Πιο ξεκάθαρα δηλαδή ομολογούν ότι η κοινωνία χρειάζεται ευέλικτες μαθήσεις, ελαστικές εργασιακές σχέσεις, μα πιο πολύ ευέλικτες συνειδήσεις και κατάπτωση των αντιστάσεων. Συνεπώς, δεν πρόκειται για ένα σχολείο αναπαραγωγής της γνώσης με άλλο τρόπο, αλλά πλήρους υποταγής της μάθησης στους στόχους της κοινωνίας της αγοράς.

Αντίπαλο δέος το Ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο που υπολογίζει τις πραγματικές μορφωτικές, ψυχικές και κοινωνικές ανάγκες της νεολαίας και μάλιστα σε μια εποχή ραγδαίων ανατροπών. Σε τελευταία ανάλυση το σχολείο δεν μπορεί να αλλάξει εκ των έσω, όπως μας λέει ο κος Ματσαγγούρας, τέως αντιπρόεδρος του Π.Ι., στα αφιερώματα του βιβλίου του ,ούτε στο αλωνάκι της πράξης των σοφών παιδαγωγών, αλλά από έξω και μέσα με τους αγώνες της εργατικής τάξης και του λαού στις στις αλάνες της μαζικής λαϊκής αντεπίθεσης.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε κι εμείς. Η συναδέλφισσα Ρηνάκη από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΔΟΕ.

Κ. ΡΗΝΑΚΗ: Αγαπητοί συνάδελφοι, να πω ότι το ολοήμερο σχολείο, δέκα χρόνια μετά, σίγουρα έχει πείσει για την αναγκαιότητά του. Άλλωστε, εάν είναι σωστό ότι οι γονείς φροντίζουν για το ζην, αλλά οι εκπαιδευτικοί για το ευ ζην, τότε δεν μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι περισσότερες ώρες κοντά στους δασκάλους τα παιδιά θα χάσουν.

Εκείνο όμως, που πρέπει να δούμε, είναι ο σχεδιασμός αυτού του ολοήμερου σχολείου. Το σίγουρο είναι ότι ξεκίνησε χωρίς να υπάρχει ένας πολιτικός σχεδιασμός τέτοιος που να το τιμά. Αυτό αποδεικνύεται από το θεσμό των ωρομισθίων γιατί μ' αυτόν ξεκίνησε το ολοήμερο σχολείο, που σημαίνει ότι ξεκίνησε πάρα πολύ επιπόλαια θα έλεγα, περισσότερο για να διευκολύνει και λιγότερο για να ικανοποιήσει παιδαγωγικούς σκοπούς.

Κάποιες παρατηρήσεις που θα ήθελα να κάνω ακούγοντας πολύ προσεκτικά τις εισηγήσεις, είναι οι εξής:

Πρώτον: Λέμε ότι κατά τη διαδικασία του ολοήμερου σχολείου θα πρέπει να δώσουμε έμφαση και στην ενισχυτική διδασκαλία, θα πρέπει να φροντίσουμε τα παιδιά, τα οποία έχουν μαθησιακές δυσκολίες, ώστε να φτάσουν στο επίπεδο του μέσου μαθητή. Ξεχνάμε όμως, ότι υπάρχει και μια άλλη κατηγορία μαθητών, εκείνη με τα ιδιαίτερα χαρίσματα, εκείνη με τον υψηλότατο δείκτη νοημοσύνης, τα οποία πραγματικά το εκπαιδευτικό σύστημα «τα τραβάει πίσω», γιατί δεν τους δίνει ευκαιρίες στο να μπορέσουν να φτάσουν στο επίπεδο που οι νοητικές τους ικανότητες τους επιτρέπουν.

Ένα λοιπόν, σημείο είναι ότι θα έπρεπε το αναλυτικό πρόγραμμα να είναι τέτοιο, ώστε να βοηθήσει και αυτούς τους μαθητές, οι οποίοι ίσως είναι και εκείνοι, οι οποίοι στο μέλλον θα δώσουν πάρα πολλά σε επιστημονικό επίπεδο.

Επίσης, ακόμα ένα σημείο στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ -και κλείνω μ' αυτό- είναι ότι ο δάσκαλος, ο οποίος δουλεύει ακόμα και στο πρωινό πρόγραμμα, αλλά πόσο μάλλον σε ένα ολοήμερο σχολείο, όπου οι απαιτήσεις είναι ακόμα περισσότερες, έχει ανάγκη, εκτός από το βοηθητικό προσωπικό, και ένα επιστημονικό προσωπικό τέτοιο, που θα τον βοηθήσει να ξεπεράσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές με περισσότερη συνέπεια.

Άρα λοιπόν, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι απαιτείται σε ένα ολοήμερο σχολείο και η θεσμοθέτηση του σχολικού ψυχολόγου και του κοινωνικού λειτουργού και ίσως και του σχολίατρου, που με μια καλή συνεργασία με τους συναδέλφους δασκάλους, σίγουρα θα έχουμε αποτελέσματα τέτοια που να τιμούν τους μαθητές, τους γονείς και γενικά τη χώρα μας, η οποία πραγματικά περιμένει πάρα πολλά από το εκπαιδευτικό σύστημα.

Γι' αυτό, κλείνω με την ευχή να έχουμε πραγματικά ένα ολοήμερο σχολείο τέτοιο, όπως το ονειρευτήκαμε. Να είστε καλά.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε τη συναδέλφισσα, κα Ρηνάκη. Είναι μαζί μας ο Νίκος Χονδράκης, Υποδιευθυντής της Αγροτικής Τράπεζας του Ηρακλείου η οποία είναι χορηγός του Συνεδρίου μας, και γι αυτό την ευχαριστούμε. Να επισημάνω επίσης, ότι μηνύματα για το Συνέδριο μας έστειλαν οι βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Μπαντουβάς, που επίσης είναι χορηγός του Συνεδρίου μας, αλλά ανειλημμένες υποχρεώσεις δεν τον άφησαν να ήταν χθες μαζί μας, και ο Μανόλης Κεφαλογιάννης, ο Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας. Δε θα διαβάσω τα μηνύματα λόγω εξοικονόμησης χρόνου, θα μπουν όμως στα πρακτικά του Συνεδρίου.

Π. ΜΕΡΙΚΟΥ: Τοπική Αυτοδιοίκηση και Παιδεία. Εξελίξεις που προωθούν παραπέρα τις αναδιαρθρώσεις στην Παιδεία.

Στο Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας ο Γ. Παπανδρέου είπε ναι στη διοικητική και διαχειριστική ευθύνη των σχολείων από τους δήμους. « Μπορώ να πω ότι ξεκινάμε από την ευαίσθητη ηλικία των νηπίων του νηπιαγωγείου, χωρίς αυτό να αποκλείει και τις πιλοτικές προσπάθειες σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, μέχρι ακόμα και την τριτοβάθμια εκπαίδευση» δηλώνει ο υπουργός Παιδείας.

«Δηλαδή να μη μείνουμε μόνο στη συντήρηση, που υπάρχει μέχρι τώρα και που και αυτό θα αλλάξει σε ότι αφορά τον τρόπο κατανομής των πιστώσεων και των διαδικασιών, αλλά να πάρει η Ν.Α. τη συνολική λειτουργία των σχολείων, από τους μισθούς των καθηγητών - δασκάλων μέχρι οτιδήποτε αφορά τη λειτουργία ενός σχολείου, νηπιαγωγείου, δημοτικού, γυμνασίου ή λυκείου» δηλώνει υπουργός Εσωτερικών.

Δηλώσεις των υπουργών Παιδείας και >Εσωτερικών όπως καταγράφηκαν στο 1/3/95 δελτίο τύπου του Υπουργείου Εσωτερικών μετά την συνάντηση των δύο υπουργών όπου δηλώνουν από κοινού ότι συμφωνούν να περάσουν όλες οι λειτουργίες των σχολείων στην δικαιοδοσία της Ν.Α. στο όνομα της «αποκέντρωσης» στο νόμο 2218 και 2240/94. Σύμφωνα με τους νόμους αυτούς, μετά το πέρασμα των σχολείων στην Ν.Α. θα μπορούν νομάρχης και νομαρχιακά όργανα ακόμα και να εκχωρούν σε ιδιώτες διάφορες υπηρεσίες του νομού άρα και τα σχολεία θα μπορούν να επιβάλλουν ανταποδοτικά τέλη υπέρ των σχολείων της νομαρχίας τους. Ο βασικότερος λόγος ήταν η ανάγκη της κυβέρνησης να μειώσει στο ελάχιστο τις κρατικές δαπάνες για την παιδεία. Ο δεύτερος ( που αρχικά δεν ήταν τόσο εμφανής) ήταν η εμπλοκή της Τ.Α. και των επιχειρήσεων στα σχολεία με διάφορους τρόπους και αυτό μέσα από τη δυνατότητα να παρεμβαίνουν και στο πρόγραμμα του σχολείου. Έτσι, θα έχουμε διάφορα επίπεδα μόρφωσης και διαπαιδαγώγησης καθώς και διάφορους εκπαιδευτικούς προσανατολισμούς που θα καθορίζονται από τους διάφορους νομάρχες ή τα διάφορα συμφέροντα και τις σκοπιμότητες των «δυνατών». Εύκολα καταλαβαίνουμε ο καθένας πως το σχολείο αυτό μπορεί να γίνει ένα όργανο χειραγώγησης των συνειδήσεων αλλά και κέντρο στα χέρια ισχυρών παραγόντων που θα γίνουν χορηγοί και σπόνσορες του.

Μετά την ένταξη των σχολείων στην Τ.Α. οι εργασιακές σχέσεις των εκπαιδευτικών επαφίονται εν πολλοίς στη διάθεση των νομαρχιακών οργάνων. Έτσι, από τις προσλήψεις και τη μορφή τους (μόνιμος, αναπληρωτής, ωρομίσθιος, εποχιακός κ.τ.λ.) μέχρι την υπηρεσιακή του εξέλιξη, την επιμόρφωση, τους μισθούς και τα ασφαλιστικά του δικαιώματα θα περιέλθουν στη δικαιοδοσία της Ν.Α.

Αυτά επισημάναμε τότε το 1995. Από τότε πέρασαν οι παιδικοί σταθμοί στους δήμους, με τα νηπιαγωγεία να περιλαμβάνονται στον ίδιο νόμο χωρίς να έχουν περάσει καθ' ολοκληρία.

Οι παιδικοί σταθμοί σήμερα λειτουργούν με υψηλά τροφεία, δεν καλύπτουν τις ανάγκες των παιδιών σε κάθε δήμο, η υποδομή δεν έχει βελτιωθεί και οι εργαζόμενοι δεν έχουν σταθερή θέση πλην των μονίμων του υπουργείου Εσωτερικών. Το μεγαλύτερο ποσοστό είναι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, ευάλωτοι σε πιέσεις και εκβιασμούς από τους δημοτικούς άρχοντες.

Όμως σημαντικές αλλαγές έχουμε στην πορεία για πλήρη ιδιωτικοποίηση - εμπορευματοποίηση όπου σημαντικότατο ρόλο θα παίξει η Τ.Α. και Ν.Α.

Έτσι, με τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς διαφαίνεται αυτή η πρόθεση. Πίσω από το πολυδιαφημιζόμενο «Φιλανδικό Μοντέλο» στο οποίο η Τ.Α. έχει πλήρη ευθύνη για τη χρηματοδότηση των σχολείων, τη διαμόρφωση του τοπικού προγράμματος με βάση τις απαιτήσεις των χρηματοδοτών και την πρόσληψη και τη μισθοδοσία των εκπαιδευτικών μέσα από μονοετείς συμβάσεις. Πρόκειται για μοντέλο κατηγοριοποίησης των σχολείων με βάση την ταξική προέλευση των μαθητών. Με βάση το νόμο για τις Συμπράξεις δημοσίου με ιδιώτες, προωθείται η ανάθεση της κατασκευής και στην πορεία συντήρηση σχολικών κτιρίων σε ιδιωτικές επιχειρήσεις με δικαίωμα εκμετάλλευσης τους για μεγάλο χρονικό διάστημα ( και ο ΟΣΚ Α.Ε κάπως έτσι λειτουργεί). Ένα τέτοιο δείγμα έχουμε σε μερικούς δήμους, όπως στο 1ο και 16ο Δημοτικό Σχολείο του Χολαργού σε πιλοτική εφαρμογή. Πρόκειται για σκανδαλώδες σχέδιο ενίσχυσης της κερδοσκοπίας των ιδιωτών, που θα οδηγήσει σε νέα χαράτσια τους δημότες (ήδη εφαρμόζεται πιλοτικά στην Αγγλία). Ευχαριστώ πολύ.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε κι εμείς. Ο κ. Μήνας έχει τον λόγο.

κ. ΜΗΝΑΣ: Αγαπητοί συνάδελφοι, το ερώτημα δεν είναι αν θέλουμε το ολοήμερο σχολείο, το ολοήμερο σχολείο είναι μια πραγματικότητα στη χώρα μας, θεσμοθετημένο δέκα χρόνια, λειτουργεί τέσσερα χρόνια, το ερώτημα που τίθεται είναι τι ολοήμερο σχολείο θέλουμε με βάση την πραγματικότητα την οποία έχουμε.

Είναι ανάγκη λοιπόν, μετά τα τέσσερα χρόνια, το ολοήμερο Νηπιαγωγείο και το ολοήμερο Δημοτικό να βελτιώσουν τη λειτουργία τους με βάση τον εντοπισμό, τις διαπιστώσεις που έχουν ήδη γίνει, και να γίνουν παρεμβάσεις τέτοιες, ώστε ο θεσμός να σταθεροποιηθεί και να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο στην ελληνική κοινωνία.

Το ολοήμερο σχολείο είναι τρία πράγματα: Είναι οργάνωση, προγραμματισμός, σύστημα διοίκησης, είναι υποδομές και είναι βέβαια, και εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Και στους τρεις τομείς απαιτούνται παρεμβάσεις. Η οργάνωση των ολοήμερων Νηπιαγωγείων και των ολοήμερων Δημοτικών είναι ανάγκη να βελτιωθεί, ο προγραμματισμός να είναι πιο έγκαιρος, ώστε η λειτουργία του να επιτυγχάνεται ομαλώς με την έναρξη του σχολικού έτους, κάτι που δεν έχει συμβεί σε καμία σχολική χρονιά.

Ως προς τις υποδομές, σ' αυτό συμφωνούμε οι πάντες, απαιτείται βελτίωση των υποδομών και βεβαίως, χρηματοδότηση. Τόσο τα Νηπιαγωγεία, όσο και τα Δημοτικά έχουν βελτιώσει τις υποδομές τους, όμως απαιτείται η εφαρμογή προγραμμάτων που θα βελτιώνουν ουσιαστικά και περαιτέρω τις υποδομές των σχολείων. Ως προς το εκπαιδευτικό περιεχόμενο έχουν ήδη αναφερθεί πολλά, θα σημειώσω για το ολοήμερο Νηπιαγωγείο ότι είναι απαραίτητη η μείωση της αναλογίας Νηπιαγωγού ανά νήπιο τουλάχιστον στο 1 προς 20. Ίσως είναι καιρός να εξεταστεί η προαιρετική εφαρμογή της πρωινής ζώνης και στο Νηπιαγωγείο, είναι ένα αίτημα αυτό που τίθεται.

Επίσης, θα πρέπει να εξεταστεί η λειτουργία πολυδύναμων ολοήμερων πειραματικών Νηπιαγωγείων, έτσι ώστε να δοθεί η δυνατότητα για την εφαρμογή ενός ενιαίου προγράμματος και υποχρεωτικής φοίτησης ως τις 14:30 πιθανότατα. Είναι σκέψεις αυτές, οι οποίες απλά τίθενται ως προβληματισμός. Και βέβαια, στα πλαίσια αυτών των πολυδύναμων Νηπιαγωγείων, τη λειτουργία υποστηρικτικών θεσμών, τμημάτων ειδικής τάξης, είναι αυτό που περιέγραψε ο κ. Παληγιάννης ότι είδε στη Γαλλία και βέβαια εκεί θα μπορεί να μελετηθεί και ο θεσμός της βοηθού Νηπιαγωγού, που εφαρμόζεται σε ευρωπαϊκές χώρες με επιτυχία. Ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Σας ευχαριστούμε. Ο συνάδελφος Αμανάκης έχει τον λόγο.

κ. ΑΜΑΝΑΚΗΣ: Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, μετά τη βιομηχανική επανάσταση που η γυναίκα-μητέρα αναγκάστηκε να φύγει απ' το σπίτι για εργασία, είχαμε την ανάγκη της δημιουργίας των Νηπιαγωγείων. Διακόσια και πλέον χρόνια κι ακόμα σήμερα αναζητούμε τον παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα της προσχολικής αγωγής. Παρόμοιοι λόγοι, κοινωνικοί λόγοι, εργασία γονέων δηλαδή, επέβαλλαν το ένα σκέλος της αναζήτησης αυτού που λέμε ολοήμερο σχολείο, σε σχέση πάντοτε βέβαια, με το πάντρεμα του άλλου σκέλους, που δεν είναι άλλο από τους παιδαγωγικούς σκοπούς που έρχονται να υλοποιηθούν μέσα από το συγκεκριμένο σχολείο.

Ερχόμαστε δέκα χρόνια μετά και σοφά πιστεύω πράττουμε, μέσα από ένα επιστημονικό Συνέδριο, παιδαγωγικό επιστημονικό Συνέδριο, να δώσουμε απαντήσεις, ή να πάρουμε ερεθίσματα και προβληματισμούς που σίγουρα σαν συνδικαλιστικό κίνημα, σαν κλάδος εκπαιδευτικών θα μας δώσουν ολοκληρωμένες θέσεις πάνω στο κυρίαρχο αυτό θέμα.

Εδώ έρχομαι να υπενθυμίσω ότι αυτά όλα δεν επιβλήθηκαν προς την κυβέρνηση, την εκάστοτε κυβέρνηση για υλοποίηση. Τέλος της δεκαετίας του '80, μετά δηλαδή το '85, αρχές της δεκαετίας του' 90, μέσα από τα όργανά μας προσπαθούσαμε να αναζητήσουμε προτάσεις για το ολοήμερο σχολείο, είτε σε επίπεδο Συνεδρίων της Ομοσπονδίας, είτε μέσα από θεσμοθετημένα όργανα, όπως είναι οι Σύλλογοι και οι Γενικές Συνελεύσεις.

Και έχουμε την υλοποίηση. Η υλοποίηση όμως, έδωσε απάντηση σ' αυτούς τους στόχους; Αν πάρουμε σαν τομέα αναζήτησης απάντησης το ότι η συντριπτική πλειοψηφία τόσο των γονέων, στους οποίους απευθύνθηκε, όσο και των μαθητών μας, δεν αγκάλιασαν ή δε συμμετείχαν σ' αυτό, σημαίνει ότι θα πρέπει να ψάξουμε και να δούμε τα αίτια. Εκεί που θα πρέπει λοιπόν, να δώσουμε πράγματι απάντηση, είναι στα κυρίαρχα ερωτήματα τα οποία ο ίδιος ο θεσμός ανέδειξε προς όλους τους εμπλεκόμενους, στον εκπαιδευτικό. Τι γίνεται με τα ωράρια, με τις σχέσεις εργασίας που αναδείχθηκαν. Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά και οι παιδαγωγικές αξίες που θα πρέπει να έχουν αυτοί που στελεχώνουν το ολοήμερο σχολείο και μια σειρά άλλα πράγματα.

Στον ίδιο το μαθητή ή στο γονέα θα πρέπει να δώσουμε επιτέλους, την παιδαγωγική απάντηση: Μπορεί το παιδί να παραμένει 8 και πλέον ώρες στον ίδιο χώρο; Θα πρέπει να δώσουμε απάντηση στον τομέα εκείνο του ότι το ολοήμερο σχολείο ήρθε για να χτυπήσει τη γνώση που παρέχεται με το φροντιστήριο το βράδυ μέσα από τα Αγγλικά ή οτιδήποτε άλλο. Και εδώ θα πρέπει να είμαστε ειλικρινείς: Μπήκαν τα Αγγλικά στο ολοήμερο, αλλά όχι ως μάθημα γνώσης, αλλά Αγγλικά για απασχόληση των παιδιών. Μπήκαν τα Γλωσσικά και τα Μαθηματικά, όχι για ενίσχυση του πρωινού, αλλά ως απασχόληση κατά την παραμονή. Το ίδιο για τα τεχνικά, το ίδιο για τα μουσικά και όποια άλλα μαθήματα.

Και δε μιλώ σαν εκπαιδευτικός που υπηρέτησα στο συγκεκριμένο σχολείο, μιλώ και σα γονέας. Το παιδί μου, ο γιος μου λ.χ., που πηγαίνει στην Ε' Δημοτικού, φέτος δεν πάει στο ολοήμερο διότι -άκουσον άκουσον- πρέπει να πάει στο φροντιστήριο των Αγγλικών. Όταν λοιπόν, έχουμε τέτοια δομή λειτουργίας, τότε πράγματι σοφά πράττουμε και ζητούμε άλλες λύσεις. Ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε κι εμείς. Ο συνάδελφος Κυπριανού έχει τον λόγο.

Κ. ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ: Αγαπητοί μου, νομίζω ή στραβός είναι ο γιαλός, ή στραβά αρμενίζουμε. Μετά από αυτό το Συνέδριο εδώ πραγματικά διερωτώμαι: Ολοήμερο σχολείο προς τι; Για προετοιμασία του νέου ατόμου - εργάτη που θα δουλεύει ίσως και πέραν του 8ωρου για να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας και των ισχυρών οικονομιών; Ή μήπως σχολείο για δημιουργία ανθρώπων καλλιεργημένων με κριτική σκέψη, ευέλικτων και ικανών να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις μιας σύγχρονης, πιο ανθρώπινης κοινωνίας;

Ενώ δυστυχώς, όλοι λέμε ότι θέλουμε το ανθρώπινο σχολείο, απ' ό,τι ακούσαμε -- και εδώ φαίνεται- ότι όλοι στοχεύουμε στο οικονομικό σχολείο. Είναι έκπληξη που άκουσα το φίλο Προκόπη, εκπρόσωπο της Συνομοσπονδίας Γονέων, να ζητά από το νέο σχολείο να παρέχει στα παιδιά διπλώματα αναγνωρισμένα για Η/Υ, ξένες γλώσσες κτλ. Δε λέω, καλά είναι αυτά. Αλλά φαίνεται ότι όλοι ξεχνούμε ότι σκοπός της στοιχειώδους εκπαίδευσης είναι να δώσει τις βάσεις για δημιουργία σωστών ανθρώπων, με «Α» κεφαλαίο. Τα προσόντα και τα διπλώματα ας έρθουν μετά.

Υπάρχει και η Μέση Εκπαίδευση, υπάρχει και το Λύκειο. Όσο πιο περίπλοκα κάνουμε τα πράγματα στο Δημοτικό σχολείο, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η αποτυχία μας. Σημασία πρέπει να δώσουμε πρώτα στην αγωγή, στην καλλιέργεια των ανθρώπων και μετά στην εκπαίδευση.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε πολύ. Ο συνάδελφος Πεγιώτης έχει τον λόγο.

Γ. ΠΕΓΙΩΤΗΣ: Θα θέσω μια σειρά ερωτημάτων στα γρήγορα. Μετά απ' όλα αυτά που ακούστηκαν για τις απόπειρες υιοθέτησης ολοήμερου σχολείου στην Κύπρο, πιστεύω ότι πρέπει να λάβουμε υπόψη κάποια σημεία.

Πρώτον: Το ότι όλη αυτή ή διόγκωση του διαλόγου στα ζητήματα ολοήμερου σχολείου, έχει οπισθοδρομήσει το διάλογο περί ποικίλων καυτών ζητημάτων, εργασιακών και εκπαιδευτικών, στην εκπαίδευση. Επίσης, με προβληματίζει η πιθανότητα όλη αυτή η προσπάθεια να είναι ένα επικοινωνιακό παίγνιο χωρίς απαραίτητη προεργασία, για να υπάρξει η συνολική υιοθέτηση του θεσμού.

Μήπως τελικά οδηγούμαστε στην απόλυτη σχολειοποίηση της παιδείας και της εφηβικής ηλικίας; Υπάρχουν οι πόροι, τα οικονομικά μεγέθη για τη συνολική υιοθέτηση, ή απλώς προξενούμε έναν διάλογο για να μη συζητούνται τα υπόλοιπα προβλήματα; Τι γίνεται με τους άλλους στόχους και τις προτεραιότητες της παιδείας μας;

Τελειώνω με κάποιες λέξεις - κλειδιά που έχουν ακουστεί δεκάδες φορές σήμερα στη συζήτηση του ολοήμερου, οι λέξεις τούτες πρέπει να προβληματίζουν σίγουρα όλους μας. Είναι η λέξη «ωρομίσθιοι», «κυλιόμενο ωράριο», «συμβάσεις περιορισμένης χρονικής διάρκειας» και «συμβάσεις έργου». Αυτό το πράγμα θα υποβοηθήσει την πορεία του μελλοντικού δασκάλου της Κύπρου ή της μελλοντικής νηπιαγωγού, ή θα προξενήσει προβλήματα για τα οποία θα τρέχουμε στην επόμενη δεκαετία να τα επιλύσουμε, καθώς θα βλέπουμε και τις δυσκολίες που οι σημερινοί συνάδελφοι αντιμετωπίζουν στο ολοήμερο που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα; Ευχαριστώ πολύ.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Σύντομος και περιεκτικός ο συνάδελφος Πεγιώτης. Ο κ. Πυργιωτάκης έχει τον λόγο.

Γ. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ: Τέθηκαν θέματα στα οποία πρέπει να απαντήσω, κυρίως σε σχέση με την πρότασή μου και ευχαριστώ τη συνάδελφο που με τη διαφοροποίησή της συνέβαλλε στην επικαιρότητα και θα ήθελα να συζητήσουμε στο διάλειμμα και σας παρακαλώ πολύ να το κάνουμε.

Κύριοι συνάδελφοι, κατ' αρχήν, θέλω να συγχαρώ και πάλι για τη συζήτηση αυτή που ανοίξατε εδώ και δυο μέρες. Πρέπει να πω ότι μερικά από τα ερωτήματα που είχα, απαντήθηκαν, περισσότερα δημιουργήθηκαν, τα παίρνω μαζί μου και είναι ό,τι πιο πολύτιμο μπορώ να πάρω μαζί μου απ' αυτήν εδώ τη συνάντηση.

Τα προβλήματα του ολοήμερου είναι πολλά. Ξεκίνησα έτσι κι εχθές λέγοντας ότι όλοι έχουν δίκιο, κι αυτοί που μεμψιμοιρούν γιατί υπάρχουν χίλιοι δυο λόγοι για να μεμψιμοιρούν, και αυτοί που λένε «καλό είναι, ας δουλέψουμε να κάνουμε καλύτερο το ολοήμερο, γιατί υπάρχει πεδίο δράσης ελεύθερο». Επιμένω, δύο είναι τα κυριότερα προβλήματα: Η έλλειψη πολιτικής ισχυρής βούλησης που να θέτει ξεκάθαρους στόχους και να συγκροτεί τις δυνάμεις όλες προς την επίτευξή τους και το δεύτερο, η έλλειψη νομιμοποίησης του ολοήμερου, δηλαδή για μένα η διαστρεβλωμένη, τρόπον τινά, αντίληψη για το ολοήμερο.

Θέλω να ευχαριστήσω τον κ. Γρόλλιο γιατί ασχολήθηκε με την πρόταση και με τα δικά μου κείμενα πάρα πολύ. Διαφωνεί σε μερικά σημεία, είναι φυσικό, η διαφωνία ενδυναμώνει τον διάλογο και τον αναζωογονεί. Πρέπει να σας πω ότι σε μερικά από τα σημεία που έθιξε, διαφωνώ κι εγώ κάπως, αλλά είναι στις λεπτομέρειες. Τον ευχαριστώ επίσης, διότι αναγνώρισε ότι υπάρχει μια συγκροτημένη πρόταση, η οποία δεν εφαρμόζεται και αυτό ήταν το θέμα του, να δείξει την απόκλιση της πράξης από την αρχική πρόταση.

Κύριε Γρόλλιο, αν είστε εδώ, γι αυτό παραιτήθηκα από την Επιτροπή. Διάβασε ο κ. Παληγιάννης μια επιστολή δική μου προς τον Υπουργό. Δεν είναι μία, πολλές ήταν, κάθε φορά έθεταν τα ζητήματα, ώσπου κάποια στιγμή ευγενικά διαφοροποιείς τη θέση σου και λες «εντάξει». Ωστόσο αυτό που έγινε και που υπάρχει, κυρίως όπως είπε ο κ. Γούπος μετά το 2002, είναι μια καλή εκδοχή με ένα εμπλουτισμένο πρόγραμμα, γιατί έγινε η υπέρβαση του διευρυμένου ωραρίου και βαίνουμε σε ένα προαιρετικό μεν, αλλά ολοήμερο σχολείο με εμπλουτισμένο πρόγραμμα.

Τα προβλήματα αυτά που παρουσιάζει σήμερα είναι πολλά, είναι δικαιολογημένα. Ωστόσο, εγώ είμαι χαρούμενος και αισιόδοξος, διότι το ολοήμερο σχολείο, που κάποτε το συζητούσαν κάποιοι και τους έλεγαν ότι ζουν σε άλλο πλανήτη και δε γίνονται αυτά στην Ελλάδα, συζητείται σήμερα σε όλη την Ελλάδα και τόσες χιλιάδες οικογένειες έχουν ηρεμήσει και οι γυναίκες - μητέρες εργάζονται πιο ήρεμες απ' ό,τι πρωτύτερα και τα παιδιά τους έχουν, θέλω να πιστεύω τουλάχιστον, ένα ανεκτό και κυρίως προστατευμένο παιδαγωγικό περιβάλλον. Ποιό ολοήμερο θέλουμε; Της εργασίας; Του εργάτη;

Εγώ ξέρετε τι θέλω; Ένα χώρο όπου το παιδί θα περνάει ευχάριστα την παιδικότητά του και θα μαθαίνει πράγματα, όπως μαθαίνει σε ένα κανονικό σχολείο. Θα έλεγα -και επιμένω σ' αυτό- ότι τα προβλήματα γενικώς της εκπαίδευσης είναι διαφοροποιημένα. Τα διαφοροποιημένα προβλήματα απαιτούν διαφοροποιημένες λύσεις. Άρα πρέπει να αναζητηθούν οι διαφοροποιημένες λύσεις από τους ανθρώπους που βιώνουν στην κάθε περιφέρεια, στον κάθε τόπο τα προβλήματα και από κει μέσα θα αντιμετωπισθεί και ο λειτουργικός αναλφαβητισμός, που έθεσε η συνάδελφος, και τα άλλα προβλήματα που δεν έχω χρόνο να τα αναπτύξω.

Τελειώνω με την εξής παρατήρηση και παρακαλώ να με πιστέψετε, είναι ειλικρινής: Οποιαδήποτε πρόταση δική μου για αποκέντρωση, δεν έχει καμία απολύτως σχέση με οποιαδήποτε κομματική πρόταση που ξέρω ότι έχει μπει αυτές τις ημέρες στο Internet. Δεν την έχω μελετήσει και δε θέλω να τη μελετήσω ακόμη αυτή την πρόταση, πριν ολοκληρώσω τη δική μου. Μετά θα τη δω και θα πάρω και δημόσια θέση. Πάντως δεν έχει αυτή η πρόταση τρεις όρους, γι αυτό δημιουργούνται αυτά. 1) Ότι οι εκπαιδευτική πολιτική χαράσσεται από το Σύνταγμα και τους νόμους, δηλαδή από τη Βουλή των Ελλήνων και την κυβέρνηση, 2) ότι η παιδεία παραμένει δωρεάν και δημόσιο αγαθό, αυτοί είναι οι όροι που εγώ θέτω για αποκέντρωση και 3) δεν αλλάζει τίποτα στο status για τα εργασιακά δεδομένα των εργατών της εκπαίδευσης, των εκπαιδευτικών δηλαδή.

Με άλλα λόγια, εγώ προτείνω αυτό που υπάρχει σήμερα σε κεντρικό επίπεδο, να μεταφερθεί σε περιφερειακό επίπεδο, οι θεσμοί οι ίδιοι, και να εξακολουθήσουν να λειτουργούν με ανάλογο τρόπο και να μπορούν να αποφασίζουν. Δηλαδή, όπως έχουμε Διοίκηση στο Υπουργείο Παιδείας, να έχουμε μια ανάλογη Διοίκηση στην περιφέρεια. Έχουμε Παιδαγωγικό Ινστιτούτο στο κέντρο; Να έχουμε και περιφερειακό Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Νομίζω ότι το κατάλαβαν όλοι, ευχαριστούμε πάρα πολύ. Να πω επίσης, ότι μαζί μας είναι ο Νίκος Χανιωτάκης, λέκτορας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Θεσσαλίας, ο οποίος παρακολουθεί από χθες το Συνέδριό μας. Αν θέλει, θα του δώσουμε το χρόνο να μιλήσει. Τον ευχαριστούμε για τη σεμνότητά του, μιας και έχει εισηγηθεί πολλές φορές για το ολοήμερο και με εκπροσώπους της Ομοσπονδίας, όπως και για το ότι παρευρέθηκε και παρακολούθησε σε όλη του τη διάρκεια το Συνέδριο μας. Η κα Δεληκανάκη έχει το λόγο.

κα ΔΕΛΗΚΑΝΑΚΗ: Ήθελα να πω κι εγώ μέσα στο χρόνο του ενός λεπτού, αν και μίλησα κι εχθές, αλλά πάντα προκύπτουν ζητήματα, ότι μια κοινωνία για να έχει συνέχεια και για να ευημερεί, πρέπει να συνειδητοποιεί τις δικές της ανάγκες σύμφωνα με την κουλτούρα της και πάνω σ' αυτές να επικεντρώνεται για να τις καλύπτει με δημοκρατικές διαδικασίες.

Οι ανάγκες της εκπαίδευσης είναι οι πρώτιστες. Τις διακρίναμε στην αγωνία των εκφρασμένων λόγων του εκπροσώπου γονέα και τον ευχαριστώ για την τόσο εμπεριστατωμένη εισήγησή του. Είναι γεγονός ότι οι γονείς είναι πολίτες αυτής της κοινωνίας και η πρώτιστη, αν θέλετε, έννοια τους είναι το καλύτερο σχολείο για το παιδί τους. Έτσι λοιπόν, σύμφωνα με τις αλλαγές της εκάστοτε κοινωνίας που δεν μπορούμε να μην τις παρατηρούμε και δεν μπορούμε να μένουμε αμέτοχοι σε αυτές, θα πρέπει να στεκόμαστε τελικά και να σχεδιάζουμε, ώστε να μη μένει η εκπαίδευση αμέτοχη, να σχεδιάζουμε τις δικές μας παρεμβάσεις σαν γνώστες, σαν εκπαιδευτικοί, ως διεπιστημονικές ομάδες.

Οι ανάγκες λοιπόν, για την ύπαρξη ή μη του ολοήμερου, ή την επιστροφή των γυναικών στις παραδοσιακές εστίες είναι, πιστεύω, αδιάφορες στη σημερινή εποχή. Υπάρχουν πολλοί και διάφοροι εκπαιδευτικοί, κοινωνικοί, οικονομικοί λόγοι, για την ύπαρξη, τη λειτουργία του ολοήμερου σχολείου και όσον αφορά τη λειτουργία του ολοήμερου Νηπιαγωγείου, έχει αποδειχθεί στην κοινωνία, στις συνθήκες της καλής λειτουργίας, πόσο πολύ ωφελεί όλους τους εμπλεκόμενους γονείς, παιδιά, εκπαιδευτικούς, την κοινωνία μας.

Από κει και πέρα τίθενται ζητήματα απλά και μόνο βελτίωσης. Πιστεύω στο μέλλον του, όπως σας είπα κι εχθές, και δεν τίθεται το ζήτημα ως «ναι ή όχι», «άσπρο ή μαύρο». Τα ζητήματα στη σημερινή εποχή θα πρέπει να μάθουμε να τα αντιμετωπίζουμε πιστεύω πολύπλευρα, με δημοκρατικές διαδικασίες και με όλους τους εμπλεκόμενους. Ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε κι εμείς. Το λόγο έχει ο Καθηγητής κ. Πατινιώτης. Παρακαλώ για μια σύντομη παρέμβαση.

Ν. ΠΑΤΙΝΙΩΤΗΣ: Μιας και νομίζω ότι θα είμαι ο τελευταίος, να τελειώσω με κάτι που αυτές τις μέρες με κατατρέχει. Να σας εκφράσω τη χαρά μου και σχεδόν τη συγκίνησή μου, γιατί μου δώσατε την ευκαιρία να συμμετέχω σε αυτή την επαγγελματική ομάδα, την οποία ομολογώ πως δεν την ήξερα. Ασχολήθηκα με τα παιδιά, παρ' όλο που το ερευνητικό μου αντικείμενο είναι οι εκπαιδευτικοί κυρίως, τους οποίους θεωρώ ότι είναι το σημαντικότερο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Η επιστήμη ασχολείται στη χώρα μας, όπως ξέρετε πολλοί, να ξαναλύσει ζητήματα που έχει λύσει αλλού η επιστήμη, όπως αυτό με την εξέλιξη και το πώς τα παιδιά μαθαίνουν. Ασχολείται πάρα πολύ με τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς τους έχει αφήσει και με αυτήν την έννοια, τους έχω αφήσει κι εγώ. Σας ευχαριστώ, και να σας συγχαίρω, διότι είστε η δεύτερη επαγγελματική ομάδα μετά τους Οικονομολόγους και ξέρω αρκετές σ' αυτή την κοινωνία, η οποία μπορεί να ομονοεί τόσο πολύ διαφωνώντας και να έχει μια κοινή στόχευση, όπου μπορεί κανείς να ερμηνεύσει τις διαφορές σαν την αγωνία του να γίνουν καλύτερα αυτά στα οποία στοχεύει, τα κοινά.

Δεν άκουσα κανέναν να θέλει να εξαφανίσει τον άλλον. Σημαίνει ότι έχετε -και είναι παρήγορο αυτό για την κοινωνία συνολικά και όχι μόνο για τον κλάδο σας- ωριμάσει και έχετε φτάσει σε ένα επίπεδο, όπου ξέρετε ότι κανείς δε μπορεί πια να εξαφανίσει κανέναν σε μια δημοκρατία που ελπίζω ότι θα ζούμε από δω και πέρα για πάντα.

Νομίζω ότι είστε πολύ μπροστά και σε σχέση με την πολιτική. Νομίζω ότι εσείς μπορείτε να χαράξετε λίγο το τι θα γίνει στην εκπαίδευση σ' αυτή την κοινωνία. Καλώς ή κακώς αυτό που περιμέναμε, που η οργανωμένη πολιτεία, το κάνει λιγότερο από σας και όταν το κάνει, αυτή ήταν η εμπειρία μου από το Νηπιαγωγείο, έπρεπε κάποιοι άνθρωποι -το έχω γράψει στο βιβλίο μου για το ολοήμερο Νηπιαγωγείο που βγήκε πρόσφατα- πράγματι με δόσεις τρέλας και πάντως επιμονής, αντίθεσης και αντίφασης, να επιβάλλουν τη σχέση της γνώσης με το επάγγελμα, της γνώσης με το μέλλον της εκπαίδευσης.

Βοηθήστε, θα έλεγα, όσο μπορείτε, να μην αλλάζει η πολιτική, όταν αλλάζουν οι κυβερνήσεις και να μην αλλάζει η πολιτική, όταν αλλάζουν οι Υπουργοί. Δεν ξέρω πώς μπορείτε να το καταφέρετε, μπορείτε ίσως να το καταφέρετε. Όπως ξέρετε, οι μεγαλύτερες αλλαγές της πολιτικής γίνονται, όταν αλλάζουν οι Υπουργοί και όχι όταν αλλάζουν οι κυβερνήσεις.

Επίσης, από έναν μεγαλύτερο καθηγητή μια κουβέντα: Μου έλεγαν παλιότεροι δάσκαλοί μου ότι το καλύτερο είναι ο εχθρός του καλού. Και το βρήκα σωστό στη ζωή μου. Να τα κυνηγάμε τα οράματά μας, αλλά, αν δεν τα πετύχουμε, να μην ακυρώνουμε αυτό που καταφέραμε. Έχετε μια ομόθυμη θετική άποψη, σίγουρα. Επίσης, να πω κάτι που μου είπε ένας ξένος δάσκαλός μου, ότι «ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις». Και εκεί το πολιτικό εποικοδόμημα μας έχει γεμίσει, όλοι οι πολιτικοί θέλουν να κάνουν κάτι καλύτερο. Νομίζω ότι το θέλουν, ότι δε μας κοροϊδεύουν, αλλά έχουν ακυρώσει την ανάλυση του τι έγινε. Έχετε σκεφτεί πόσες φορές τα ίδια και τα ίδια μέτρα παίρνονται -δεν αφορά το ολοήμερο - σα να μην υπήρξε τίποτα;

Θυμάμαι την εισαγωγή των Αρχαίων Ελληνικών, ας πούμε. Ο μακαρίτης ο Τρίτσης τα έβαλε. Πέντε, έξι, εφτά, οκτώ χρόνια βγήκαν στην ποσότητα που υπήρχαν. Σήμερα ξαναμπαίνουν. Ξαναμπαίνουν με επιχειρήματα που ξαναέλεγε πριν 20 χρόνια ο Τρίτσης, σα να μην είχε συμβεί τίποτα. Ή σαν οι ερευνητές -θα επιμείνω στο κομμάτι της έρευνας- που το είχαν ψάξει, να μην είχαν γράψει τίποτα. Ή, που είναι ακόμα χειρότερο, η δική μας η δουλειά να ήταν δουλειά απλών γραφιάδων που καταλήγουν στην καλύτερη περίπτωση, στις βιβλιοθήκες, και στην ακόμα καλύτερη, να δίνουμε διδακτορικά σε στελέχη που θα γίνουν στελέχη της εκπαίδευσης. Ευχαριστώ.

Π. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ: Να πω δυο λόγια εκ μέρους της ΠΟΕΔ και να αφήσουμε το κλείσιμο στον οικοδεσπότη, τον Πρόεδρο της ΔΟΕ.

Κατ' αρχήν, να πω ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ και πάλι στα αδέρφια μας της Κρήτης για τη φιλοξενία, όπως και στη ΔΟΕ. Να ευχαριστήσω επίσης, όλους όσους άντεξαν αυτές τις δυο μέρες και άκουσαν όλες τις εισηγήσεις και τις παρεμβάσεις στο Συνέδριο, το οποίο θεωρούμε ότι ήταν πολύ σημαντικό. Έχουν ακουστεί πάρα πολύ σημαντικά πράγματα και όντως έχουμε προβληματιστεί τα μέγιστα.

Εμείς στην Κύπρο πρέπει να ξέρετε ότι έχουμε προχωρήσει σε ένα σημείο, όπου πάρθηκε ήδη πολιτική απόφαση για εφαρμογή σε δέκα σχολεία πιλοτικά του θεσμού του ενιαίου υποχρεωτικού θα λέγαμε, ολοήμερου σχολείου και αυτό έχει ως αποτέλεσμα, με όλα αυτά τα οποία έχουμε ακούσει, να διαμορφώσουμε κάποιες νέες απόψεις ή εν πάση περιπτώσει να ενισχύσουμε κάποιες παλαιότερες.

Το πρώτο και σημαντικό είναι ότι οι προβληματισμοί και οι προϋποθέσεις, που έθεσε εξ αρχής η ΠΟΕΔ για να αποδεχθεί αυτή την πιλοτική εφαρμογή των δέκα ολοήμερων σχολείων, φαίνεται ότι δικαιώνονται με όλα όσα έχουν ακουστεί εδώ μέσα. Το δεύτερο σίγουρο συμπέρασμα είναι ότι οι βεβιασμένες ενέργειες δε χωρούν σε ένα τόσο σημαντικό ζήτημα και να μην ξεχνάμε πως το όποιο πείραμα σχεδιάσουμε, από τη στιγμή που έχει ως επίκεντρό του και αντικείμενό του το παιδί, θα πρέπει να το σχεδιάσουμε με όσο το δυνατό πιο προσεκτικό τρόπο, έτσι ώστε να εκμηδενίσουμε τις οποιεσδήποτε πιθανότητες αποτυχίας.

Το τρίτο, το οποίο θεωρώ ότι πρέπει να το λάβουμε σοβαρά υπόψη, είναι τα όσα έχουν ακουστεί για τους ωρομίσθιους, για τις συμβάσεις περιορισμένης διάρκειας κτλ. Να αντιληφθούμε εμείς στην Κύπρο ότι όποιες εκπτώσεις δεχθούμε να γίνουν σήμερα στο σχεδιασμό του ολοήμερου σχολείου, πιθανότατα να «υποθηκεύσουν» -επιτρέψτε μου τον όρο- το ορθόδοξο status του δασκάλου και της νηπιαγωγού της Κύπρου τα επόμενα χρόνια.

Και αν αυτό το συνδυάσουμε με τους χίλιους και πλέον συμβασιούχους που έχουμε στη Δημοτική εκπαίδευση και στην προ-Δημοτική, με τους χίλιους άνεργους δασκάλους, που ο αριθμός αυτός αυξάνεται με πολύ έντονο ρυθμό, με τα όσα έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια σε ό,τι αφορά την ΚΕΑ και τους δασκάλους που επιλέγονται εκεί, τότε αυτό θα πρέπει να μας κάνει να είμαστε καχύποπτοι, αλλά και σε εγρήγορση για τα όσα τεκταίνονται. Ως εκ τούτου, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και πολύ φειδωλοί στο να αποδεχθούμε οποιεσδήποτε εκπτώσεις σε οποιονδήποτε σχεδιασμό πάει να γίνει. Με βοηθούς Διευθυντές που είναι απλοί δάσκαλοι και όχι μέλη μιας διευθυντικής ομάδας, με ένα σχολείο χωρίς πρόγραμμα επιμορφωτικής στήριξης των εκπαιδευτικών, με ένα σύστημα αξιολόγησης απηρχαιωμένων και ξεπερασμένων υπό το βάρος των κενών και των αμαρτιών του, όλα αυτά παραπέμπουν στην ανάγκη για ουσιαστικές αλλαγές και στήριξη των εκπαιδευτικών μας.

Αυτό σημαίνει ότι, η οποιαδήποτε εμπλοκή μας σε έναν νέο τύπο ενιαίου ολοήμερου σχολείου δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίσει και να μας κάνει να ξεχάσουμε ότι υπάρχουν αυτά τα μικρά και μεγάλα καθημερινά προβλήματα που δεν μπορούν να αφεθούν στην τύχη τους.

Από κει και πέρα μας μένουν όλοι οι προβληματισμοί σε σχέση με το ωράριο λειτουργίας του σχολείου, το περιεχόμενό του, την έμφαση που πρέπει να δοθεί στο αναλυτικό του πρόγραμμα, στο πώς πρέπει να γίνει αυτό το αναλυτικό πρόγραμμα, στο ποιους πρέπει να εξυπηρετεί αυτό το ολοήμερο σχολείο, ποιοι πρέπει να είναι οι στόχοι και οι σκοποί του σχολείου και όλα αυτά να τα κουβαλήσουμε πιστεύω όλοι μαζί στην Κύπρο και να τα δούμε ξανά στο Συμβούλιό μας. Ελπίζω ότι έτσι θα πάρουμε τις σοφότερες αποφάσεις και θα συμβάλλουμε στον να δημιουργήσουμε έναν ενιαίο - νέου τύπου- σχολείο στην Κύπρο, το οποίο πραγματικά να είναι αυτό που ζητούμε σήμερα και το οποίο έχει ανάγκη το ίδιο το παιδί πρωτίστως και έπειτα οι οποιοιδήποτε άλλοι.

Ευχαριστούμε για άλλη μια φορά κ. Πρόεδρε, για όλα όσα περάσαμε εδώ και αναμένουμε να σας δούμε τη νέα χρονιά στην Κύπρο. Σας ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Συνάδελφοι, ολοκληρώσαμε τη διαδικασία του Συνεδρίου και πρέπει να πω ότι ευχαριστούμε πρώτα, όλους εσάς που παραμείνατε μέχρι αυτή την ώρα και για το κλείσιμο των εργασιών. Θα έλεγα ότι είστε περισσότεροι από κάθε άλλη φορά. Να υπενθυμίσω ότι χτες στο χαιρετισμό είχα πει ότι είναι ώρα να κάνουμε μια στάση για το ολοήμερο σχολείο. Ο εισηγητής, ο Γιώργος Γρόλλιος μίλησε για ένα νέο ξεκίνημα, νομίζω πως συμπληρώνει το ένα το άλλο.

Κάναμε τη στάση, αποτιμήσαμε ως ένα βαθμό το τι έγινε και είναι ώρα για ένα νέο ξεκίνημα, για ένα νέο σχολείο. Έχει θέση η πρόταση για το ενιαίο 12χρονο σχολείο μέσα σ' αυτό το νέο ξεκίνημα, μέσα σ' αυτή τη νέα έρευνα; Βεβαίως και έχει, ως μία πρόταση η οποία θα πρέπει να αναλυθεί, να συζητηθεί να δούμε τα θετικά της και το πώς μπορεί να εφαρμοστεί. Δεν μπορεί να έχουμε τοίχους στ' αυτιά μας και να μην ακούμε ο,τιδήποτε διαφορετικό έχει εφαρμοστεί, αν είχε καλά αποτελέσματα.

Στο γονιό από την Κύπρο: Σαφώς, εμείς για τα παιδιά ενδιαφερόμαστε, τα παιδιά μας ενδιαφέρουν. Νομίζω είμαστε και από τους λίγους κλάδους που κάνουμε τόσες συζητήσεις για το σχολείο κι όχι για τα ιδιαίτερα ζητήματα που μας αφορούν, ως συνδικαλιστικό κίνημα. Είναι αυτονόητο αυτό.

Συνάδελφοι, είναι αυτονόητη η επιλογή της Ομοσπονδίας για το σχολείο ολοήμερης λειτουργίας και αυτό γιατί η ίδια η ζωή αποδεικνύει ότι οι γονείς προστρέχουν στην ελεύθερη αγορά για να αγοράσουν γνωστικά αντικείμενα που τα χρειάζονται τα παιδιά τους. Άρα το σχολείο πρέπει να τα παρέχει. Η δημόσια δωρεάν εκπαίδευση πρέπει να τα παρέχει. Το πώς θα είναι διαρθρωμένο, είναι αντικείμενο συζήτησης. Πιστεύω θα συμφωνήσουμε όλοι με τον κ. Πυργιωτάκη, πρώτα σχολείο, ύστερα ολοήμερο. Αυτό πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε. Οτιδήποτε άλλο δηλαδή, δεν έχει θέση στη δική μας συζήτηση σε αυτό που οραματιζόμαστε.

Το σχολείο που λειτούργησε ως τώρα, θα διαφωνήσω με κάποιους εισηγητές, δεν είναι το ίδιο, τα τμήματα διευρυμένου ωραρίου μέχρι το 2002 με τα τμήματα ολοήμερης λειτουργίας μετά το 2002, γιατί μετά το 2002 υπήρχε ένα στοιχειώδες αναλυτικό πρόγραμμα, ένα συγκεκριμένο αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα με προετοιμασία, με ξένη γλώσσα, ήταν κάτι στημένο πάνω στο διευρυμένο ωράριο, αλλά με ένα στοιχειώδες αναλυτικό πρόγραμμα. Το σίγουρο είναι ότι αυτός ο τύπος σχολείου εξυπηρέτησε κοινωνικές ανάγκες και όχι τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Αυτό δείχνουν οι έρευνες, αφού το 93% των μαθητών συνεχίζει τις εξωσχολικές δραστηριότητες.

Είπαμε λοιπόν, ότι το ολοήμερο σχολείο για μας είναι ένα ανοιχτό σχολείο, δημοκρατικό, αντι-αυταρχικό, ένα σχολείο δράσης με έναν εκπαιδευτικό, που θα αλλάξει ο ρόλος του και για να αλλάξει αυτός ο ρόλος χρειαζόμαστε επιμόρφωση, συνάδελφοι. Πρώτο αίτημα μας είναι, το χρειαζόμαστε, είναι αναγκαίο να γίνει. Δε γίνεται διαφορετικά. Αν δεν αλλάξουμε εμείς πολλές φορές στάση και συμπεριφορά απέναντι στις καινοτομίες και σε ό,τι γίνεται, δεν μπορεί ν' αλλάξει το σχολείο -ούτε την κοινωνία μπορούμε να την αλλάξουμε, που ίσως πολλοί από μας το θέλουν.

Χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό και όχι συνάδελφοι, μόνο από το ΕΠΕΑΕΚ. Είναι επιλογή της πολιτείας το σχολείο αυτό; Εφ' όσον είναι επιλογή, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και το ολοήμερο σχολείο πρέπει να έχει χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό, όπως γίνεται εδώ και 50 χρόνια σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που εφαρμόζουν το θεσμό.

Αναφορικά με τη μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τμήμα, στο 1 προς 20 και στο 1 προς 15 αντίστοιχα, θα έλεγα στον κ. Πατινιώτη για τα Νηπιαγωγεία, που είναι και θέση μας.

Κτιριακή υποδομή: Στην Ελλάδα και τώρα ακόμη, και σήμερα, ο ΟΣΚ δε χτίζει κανένα διδακτήριο με υποδομές ολοήμερου. Τέτοια επιλογή της πολιτείας ήταν και είναι το ολοήμερο, που κανένα διδακτήριο δε χτίζεται με υποδομές ολοήμερου. Ούτε τραπεζαρίες, ούτε αίθουσες για κίνηση, για άθληση, για χορό, για μουσική, για καλλιτεχνικά, κλπ.

Υλικοτεχνική υποδομή: Ούτε η στοιχειώδης δεν υπάρχει, κ. Γούπο. Δεν ξέρω αν είναι επαρκείς οι υπολογιστές στα Δημοτικά σχολεία, 1 προς 29 έβγαινε, εκτός κι αν αυτό υφίσταται μόνο για τους μαθητές του ολοήμερου, αλλά εμείς δεν αναφερόμαστε μόνο σ' αυτούς.

Αναλυτικά προγράμματα συνάδελφοι, για το Δημοτικό, που θα αντιμετωπίζουν ενιαία τα αντικείμενα μάθησης και το πρωί και το απόγευμα. Καμία διάκριση πρωινής - απογευματινής ζώνης, το πρόγραμμα πρέπει να εκτείνεται από το πρωί ως το απόγευμα με ενιαίο σχεδιασμό.

Εργασιακό καθεστώς: Πολλές παρεμβάσεις και προτάσεις, στο πώς θα επιμορφώσουμε τους ωρομίσθιους. Μα δε χρειάζονται οι ωρομίσθιοι, συνάδελφοι. Για 3.000 περίπου θέσεις εργασίας μόνιμης και σταθερής δουλειάς που χρειάζονται για να λειτουργήσουν αυτά τα σχολεία, αξίζει να έχουμε στην εκπαίδευση αυτό το εργασιακό καθεστώς που θυμίζει μεσαίωνα; Σκεφτήκαμε ποτέ τι σημαίνει αυτό για την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας ;

Πώς αυτός ο συνάδελφος, δηλαδή, ο πολυαπασχολούμενος σε διάφορες δουλειές, θα ενστερνισθεί το παιδαγωγικό κλίμα του σχολείου και πώς θα μπει μέσα σ' αυτό το κλίμα για να μπορέσει να αποδώσει ;

Και βεβαίως, σε ό,τι αφορά την αποκέντρωση που είπε ο κ. Πυργιωτάκης, θα έλεγα ότι και εδώ δεν ανακαλύπτει κανείς την Αμερική στο ότι κάποιοι τελευταία μιλούν για αποκέντρωση και για συστήματα άλλων χωρών. Η αποκέντρωση είναι θέση μας, αποκέντρωση αρμοδιοτήτων στη σχολική μονάδα και την εκπαιδευτική κοινότητα. Αυτή είναι η ουσία, όλα τα άλλα μπορούμε να τα συζητήσουμε, και για περιφερειακό Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και για αποκεντρωμένες Υπηρεσίες, χωρίς όμως, όλα αυτά να θίγουν Τον ενιαίο και Δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης.

Βέβαια, η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να βοηθήσει στην υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων. Δεν είμαστε αρνητικοί ούτε σ' αυτό. Θα έλεγα όμως, κλείνοντας το εξής: Ότι για να γίνουν όλα αυτά πράξη, χρειάζεται μια εκπαιδευτική πολιτική που να βασίζεται σε τεκμηριωμένη γνώση, στην έρευνα δηλαδή, όπως είπε ο κ. Πατινιώτης, στις εμπειρίες του παρελθόντος και όχι, όπως πάλι είπε, στις καλές προθέσεις. Ξέρετε πόσες καλές προθέσεις εισπράξαμε από όλες τις πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου και από τη σημερινή; Πάρα πολλές. Και από τις προηγούμενες. Πολύ καλές προθέσεις για να μας λύσουν όλα τα προβλήματα.

Και φυσικά συνεργασία με τους κοινωνικούς φορείς, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς. Εκπαιδευτικοί, γονείς, μαθητές. Δεν μπορούμε συνάδελφοι, να βγάλουμε έξω απ΄ αυτήν τη συζήτηση τους γονείς. Ο γονιός ό,τι πολυτιμότερο έχει, το εμπιστεύεται σ' εμάς. Πώς δηλαδή θα τον βγάλουμε έξω από μια διαδικασία συζήτησης για το σχολείο; Θα έχει γνώμη στα ζητήματα που γνωρίζει, δεν μπορούμε να μην ακούσουμε τη γνώμη του. Δεν μπορούμε να κλείνουμε την πόρτα και τα αυτιά μας σε ό,τι λέει.

Θα συμφωνήσω με τον κ. Πατινιώτη. Δεν μπορεί η κάθε επαγγελματική ομάδα από μόνη της να χαράζει όσα την αφορούν. Να έχει άποψη βέβαια, σοβαρή και τεκμηριωμένη, τη βαρύνουσα πολλές φορές, η οποία όμως, θα συνδιαμορφώνεται μαζί με τους άλλους φορείς, προκειμένου να διαμορφωθεί το σχολείο του μέλλοντος, γιατί το σχολείο αφορά όλη την κοινωνία και δεν αφορά μόνο εμάς. Αυτή είναι η πραγματικότητα.

Αυτά συνάδελφοι, δεν είναι συμπεράσματα ή πορίσματα, είναι μερικές σκέψεις από τις διάφορες εισηγήσεις που και εγώ όπως και όλοι μας ακούσαμε. Πιστεύω ότι το Συνέδριό μας προσφέρει τα μέγιστα σ' αυτό τον θεσμό και η Γενική Συνέλευση του κλάδου, που θα γίνει το καλοκαίρι, θα πάρει συγκεκριμένες αποφάσεις με βάση τα νέα δεδομένα που εδώ τέθηκαν. Γι αυτό, σας καλώ όλους στις Γενικές Συνελεύσεις που θα γίνουν, να πάρετε ουσιαστικό μέρος και να παίξετε ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση συγκεκριμένων θέσεων και προτάσεων γι αυτόν τον θεσμό.

Κλείνοντας λοιπόν, θέλω να απευθύνω για μια ακόμη φορά τις ευχαριστίες μου. Να ξεκινήσω απ' τους εισηγητές, που τους ταλαιπωρήσαμε και να σας πω, για όσους δεν το γνωρίζετε, ότι οι εισηγητές έρχονται πάντα στα Συνέδρια της ΔΟΕ, χωρίς καμία αποζημίωσή τους. Τους ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο που διέθεσαν, για τον κόπο που έκαναν να ετοιμάσουν τις εισηγήσεις τους, τις τόσο ενδιαφέρουσες.

Να ευχαριστήσω τους τρεις Συλλόγους του Ηρακλείου, και ιδιαίτερα τον κ. Κλινάκη, ο οποίος είχε ένα πολύ δημιουργικό άγχος. Το άγχος, όταν είναι δημιουργικό, είναι καλό, παρά τα προβλήματα υγείας που υπάρχουν. Να τον ευχαριστήσω λοιπόν και να ευχαριστήσω και όλους τους χορηγούς.

Να ευχαριστήσω τους συναδέλφους από την Κύπρο για την, θα έλεγα, πολύωρη παραμονή τους στις εργασίες του Συνεδρίου, πάντα έτσι μας συνηθίζουν, να είναι εδώ. Αγαπητέ Πρόεδρε, να σας ευχαριστήσουμε για όλα, για τη συνεργασία.

Να ευχαριστήσω όλους εσάς, αγαπητοί συνάδελφοι, και να πω, πως το 20 Συνέδριο τελείωσε, ξεκίνημα για το 21ο. Σας ευχαριστούμε όλους.