ΤΕΤΑΡΤΗ 26 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2006

ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ

20ο Πανελλαδικό Εκπαιδευτικό Συνέδριο ΔΟΕ - ΠΟΕΔ, με θέμα: «Ολοήμερο Σχολείο -Δέκα χρόνια μετά. Εμπειρίες-Προοπτικές.»
26 και 27 Απριλίου 2006, Ηράκλειο Κρήτης, συνεδριακό κέντρο του ξενοδοχείου «Aldemar - Cnossos Royal Village»

κ. ΜΑΝΤΑΣ: Σας καλωσορίζουμε στις εργασίες του 20ού Πανελλαδικού Συνεδρίου των Ομοσπονδιών των Δασκάλων της Ελλάδας και της Κύπρου. Ένα συνέδριο, που η πορεία του, συνεχή και αδιάλειπτη για 20 χρόνια, καταδεικνύει σαφώς την αναγκαιότητα της ύπαρξης και της συνέχειάς του.

Πριν την έναρξη των διαδικασιών, θα ήθελα να ευχαριστήσω, εκ μέρους της Οργανωτικής Επιτροπής, όλους όσους, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, συνέβαλλαν στη διοργάνωση αυτού του συνεδρίου.

Ανάμεσα σε αυτούς, ξεχωριστή θέση, εκτός βέβαια από τους χορηγούς μας, αλλά και όλους όσους συνέβαλλαν οικονομικά στην πραγματοποίησή του, έχουν οι συνάδελφοι εκπαιδευτικοί του νομού Ηρακλείου, όπως αυτοί εκφράζονται από του τρεις Συλλόγους τους. Ως εκπρόσωπος της ΔΟΕ στην Οργανωτική Επιτροπή, θα μου επιτρέψουν, πιστεύω, οι άλλοι Πρόεδροι να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Πρόεδρο του μεγαλυτέρου Συλλόγου του νομού Ηρακλείου, τον Αποστόλη Κλινάκη, τον οποίο, λόγω των συχνών συζητήσεων και των επαφών μας, τον απομονώσαμε τουλάχιστον για ένα μήνα από την οικογένειά του. Έτσι, νιώθω την υποχρέωση να ευχαριστήσω δημόσια τον Αποστόλη τον Κλινάκη, μαζί με τους υπόλοιπους Προέδρους, το Γρηγόρη το Γιαμαλάκη και το Γιώργη το Μαυριτσάκη.

Από πλευράς μας, ευχόμαστε την επιτυχή διεκπεραίωση και κατάληξη των διαδικασιών του συνεδρίου μας, στο όμορφο τούτο νησί, την Κρήτη, που με ιδιαίτερη θέρμη μας υποδέχεται σήμερα και μας φιλοξενεί. Να είμαστε καλά και καλές εργασίες να έχουμε.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Έχουμε βγει μόνο 40 λεπτά εκτός του οριοθετημένου χρόνου μας. Κατά συνέπεια, θα περικόψουμε το χρόνο αυτό, τόσο από τους εισηγητές, όσο και από μας. Θα ξεκινήσουμε λοιπόν, συνάδελφοι κατευθείαν με την πρώτη εισήγηση, από τον Πρόεδρο του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης, καθηγητή κ. Γιάννη Πυργιωτάκη. Προς εξοικονόμηση χρόνου, δε θα διαβάσω το βιογραφικό του κάθε εισηγητή, καθώς περιέχεται στο φάκελό σας. Η συγκεκριμένη λοιπόν, εισήγηση έχει θέμα: «Το Ολοήμερο σχολείο στην Ελλάδα: η γένεση, τα προβλήματα, οι προοπτικές». Κύριε Πυργιωτάκη, έχετε το λόγο και αναμένουμε με πολύ ενδιαφέρον την εισήγησή σας, καθώς ο τίτλος μας προϊδεάζει για το περιεχόμενό της.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

κ. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ: Θέλω πρώτα - πρώτα να συγχαρώ τη ΔΟΕ και ΠΟΕΔ γι΄ αυτή τη μακροχρόνια συνεργασία. Αν θυμάμαι κ. Πρόεδροι ή το 1ο ή το 2ο Συνέδριο, που είχατε οργανώσει από κοινού, ήταν πάλι αφιερωμένο στο Ολοήμερο σχολείο.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Όχι δεν ήταν αυτό, ήταν το 9ο Συνέδριο που έγινε στην Πάφο και πρέπει να πω ότι συνέπεσε στις ίδιες ακριβώς ημερομηνίες. Είναι σημαδιακές, 26 και 27 Απρίλη του 1995, ακριβώς 11 χρόνια πριν.

κ. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ: Μάλιστα. Ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση. Συγχαίρω και εγώ, μιας και είμαι ο πρώτος ομιλητής, για τη συνεργασία και εύχομαι να προκύψει κάτι θετικό για το ολοήμερο και τα σχολεία μέσα από αυτήν εδώ τη συνάντηση.

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συνάδελφοι. Εκείνο που πρέπει να γίνει εν πρώτοις κατανοητό, και νομίζω ότι δεν έχει γίνει, όσο τουλάχιστον χρειάζεται, είναι ότι το ολοήμερο σχολείο δεν προέκυψε στην τύχη. Η γένεσή του δεν επήλθε από μια σκέψη κάποιου στοχαστικού παιδαγωγού που αναζητούσε ένα άλλο σχολείο, ούτε βεβαίως μέσα από τη διάθεση κάποιου πολιτικού που έτσι, σε κάποια στιγμή, αποφάσισε να μεταρρυθμίσει την ελληνική εκπαίδευση.

Η γένεση του ολοήμερου σχολείου προέκυψε από τις οξύτατες ανάγκες της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας και σε αυτήν απευθύνεται, από τις πολυσύνθετες αλλαγές που σήμερα τις βιώνουμε καθημερινά μέσα στην οικογένεια, μέσα στην κοινωνία, την εργασία και την παραγωγή.

Όπως έχω αναπτύξει σε άλλες μου μελέτες, κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξη αυτή έπαιξε κυρίως, η μεταβολή στο σύστημα της οικογένειας. Είναι δηλαδή γνωστό ότι, καθώς το ευρύτερο οικονομικό σύστημα μεταβάλλεται, καθώς η γυναίκα αναγκάζεται να ενταχθεί στο σύστημα απασχόλησης, το παλιό οικογενειακό αίσθημα εκλείπει όλο και περισσότερο και μαζί του εκλείπει και το μεσημβρινό τραπέζι της οικογένειας το σπίτι έπαψε να αποτελεί ένα χώρο συνάντησης των μελών της οικογένειας κατά τις μεσημβρινές τουλάχιστον, ώρες και όχι μόνο. Τελικά, ξενοδοχεία τα κάναμε τα σπίτια μας, κοιμόμαστε και φεύγουμε.

Με την επικράτηση επίσης, της πυρηνικής οικογένειας και με τη διάκριση ανάμεσα στην οικογένεια προσανατολισμού, αυτή που μας γέννησε, και την αναπαραγωγική οικογένεια, αυτή που ιδρύουμε με το γάμο μας κλπ., οι δύο οικογένειες απομακρύνθηκαν δε θεωρείται πλέον αυτονόητο ότι υπάρχει μια γιαγιά για να προσέξει το σπίτι, η αυλή, το σταυροδρόμι γίνονται επικίνδυνα και έχει αποδειχθεί ήδη από το '84-'85 -με μία έρευνα που είχε κάνει τότε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο για άλλους λόγους- ότι χιλιάδες παιδιά πρώτης, δευτέρας και τρίτης δημοτικού, έμεναν στο σπίτι μόνα τους ή με κάποιο αδελφάκι τους.

Υπάρχουν και άλλες ακόμα κοινωνικές αλλαγές, δε θέλω να επεκταθώ σε αυτές. Πέραν όμως της κοινωνικής αναγκαιότητας, υπάρχουν επίσης, ιδιαίτεροι παιδαγωγικοί λόγοι που καθιστούν αναγκαίο το ολοήμερο σχολείο. Θα αναφέρω πολύ σύντομα. Καταρχήν, το ολοήμερο σχολείο μπορεί να συμβάλει στη διαμόρφωση ενός διαφορετικού παιδαγωγικού κλίματος, που να προσιδιάζει περισσότερο στη φύση του παιδιού.

Είναι αναγκαίο, γιατί η μετάβαση του παιδιού από το στενό περιβάλλον της οικογένειας, στο ευρύτερο περιβάλλον του σχολείου στην πρώτη Δημοτικού συνεχίζεται και συνδέεται με δύο ριζικές αλλαγές, που πρέπει να τις συνειδητοποιήσουμε, κύριοι συνάδελφοι. Πρώτον, με την ένταξή του στο σχολείο το παιδί καλείται να τιθασεύσει τον αυθορμητισμό του, να υποτάξει την ελεύθερη δράση του και να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του σύμφωνα με τις απαιτήσεις και με τους προκαθορισμένους κανόνες του σχολείου. Αυτό είναι κόντρα στη φύση του παιδιού.

Δεύτερον, το παιδί καλείται να εγκαταλείψει τον κόσμο των πραγμάτων, που είναι κατ' εξοχήν ο κόσμος της παιδικής ηλικίας και να μεταβεί στον κόσμο των συμβόλων και των εννοιών, που είναι ο κόσμος του σχολείου.

Και οι δύο αυτές αλλαγές αντιστρατεύονται πολύ σοβαρά την παιδική φύση και καθιστούν την ένταξη και τη φοίτηση του παιδιού στο σχολείο δύσκολη.

Το ολοήμερο σχολείο, εάν συνειδητοποιήσει τα δύο αυτά λεπτά σημεία, έχει τη δυνατότητα να αναπροσαρμόσει τη σχολική ζωή, με τρόπο που να προσομοιάζει περισσότερο προς την οικογενειακή ζωή απ' ότι συμβαίνει αυτό σήμερα και επομένως, να ανταποκριθεί με μεγαλύτερη επιτυχία στις ανάγκες της παιδικής φύσης. Και αυτό δε συμβαίνει μόνο με την Α΄ Δημοτικού. Αυτό συμβαίνει σε όλες τις τάξεις του σχολείου, σε όλη τη σχολική φοίτηση. Αυτό μπορεί να μεταβάλει το ολοήμερο σχολείο και είναι μια λεπτομέρεια, που ίσως δεν έχει προσεχθεί.

Θα ήθελα να πω ακόμη και να συνεχίσω ότι, κατά τον ίδιο τρόπο το ελληνικό σχολείο υπερτονίζει τα ακαδημαϊκά μαθήματα, τα μαθήματα διανόησης και έτσι, από τα επίσημα αναλυτικά προγράμματα του ελληνικού σχολείου, απουσιάζουν «μαθήματα», γιατί δε θα ήθελα να τα δω έτσι όπως η μουσική, ο χορός, ο πολιτισμός, η μουσικοκινητική αγωγή.

Υπάρχει μια διχοτόμηση στο ελληνικό σχολείο ανάμεσα στα μαθήματα τέχνης και πολιτισμού και στα διανοητικά μαθήματα. Το σχολείο επιμένει στα διανοητικά, τα άλλα τα αφήνει απέξω. Αυτή η απουσία όμως, στερεί από τα παιδιά τη χαρά της δημιουργίας και την επαφή με την τέχνη και τον πολιτισμό και δημιουργεί ένα πολύ σημαντικό κενό, το οποίο κατόπιν, όπως γνωρίζετε, οι γονείς σπεύδουν να το καλύψουν παίρνοντας για τα παιδιά τους μαθήματα από την ιδιωτική εκπαιδευτική αγορά.

Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Παιδιά «διαμελισμένα», με διαμελισμένο ωράριο εννοώ, ίσως και με «διαμελισμένη προσωπικότητα», γλώττα λανθάνουσα, καταστρατήγηση της δωρεάν παιδείας, γονείς ταξιτζήδες κ.ο.κ.

Με λίγα λόγια, αυτά θα έλεγα ότι είναι τα κυριότερα ζητήματα, μέσα από τα οποία γεννήθηκε το ολοήμερο. Κοινωνικά και παιδαγωγικά είναι κυρίως τα προβλήματα που καλείται να καλύψει.

Τι προβλήματα συναντά το ολοήμερο σχολείο; Είναι τα ίδια από τότε που ξεκινήσαμε και τα ίδια ταλανίζουν το ολοήμερο σχολείο εξ' όσων γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Με δύο κουβέντες, όταν αφήσαμε ως Επιστημονική Επιτροπή το ολοήμερο σχολείο,  έλεγα ότι είναι μια χαρά, ότι είναι σε μια θέση που έχει τροφή για όλους, και γι΄ αυτούς που θέλουν να γκρινιάξουν, που έχουν άφθονους λόγους να γκρινιάζουν και να μεμψιμοιρούν, και γι΄ αυτούς που θέλουν να εργαστούν για την προώθησή του, που έχουν ευρύ πεδίο δράσης.

Εκεί είμαστε, διαλέγετε και παίρνετε. Όμως, θα ήθελα να αναφέρω την έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής, τις διαφωνίες δασκάλων - γονέων για το ωράριο των παιδιών, τις διαφωνίες γονέων - δασκάλων για το μέχρι που πρέπει να φτάνει η προετοιμασία για το αύριο, τις δυσκολίες στη μεθοδολογία, την αλλαγή του παιδαγωγικού κλίματος που προανέφερα και όλα αυτά.

Επιτρέψτε μου αυτά να τα βλέπω στην επιφάνεια. Ουσιαστικά τα προβλήματα του ολοήμερου σχολείου είναι δύο. Η έλλειψη πολιτικής βούλησης και η έλλειψη νομιμοποίησης. Το πρώτο και το κυριότερο πρόβλημα υπήρξε και εξακολουθεί να υπάρχει, κατά την άποψή μου πάντοτε, η αστάθεια της πολιτικής βούλησης, οι αμφιθυμίες, οι ταλαντεύσεις των πολιτικών, οι ανασχέσεις οι οπισθοδρομήσεις, οι αλλαγές από τους αρχικούς στόχους και τις επιδιώξεις, η ανασυγκρότηση κ.ο.κ.

Όταν δεν υπάρχει μια σταθερή και ξεκάθαρη στόχευση και μια ισχυρή βούληση που θα την προχωρήσει, οι ματαιώσεις θα είναι καθημερινές για το ολοήμερο σχολείο και για το σχολείο εν γένει.

Δεύτερο πρόβλημα και από εκεί απορρέουν οπωσδήποτε όλα τα άλλα, είναι η έλλειψη νομιμοποίησης στη συνείδηση των γονέων και πολύ φοβάμαι και των δασκάλων. Τι εννοώ. Το ολοήμερο δεν έχει νομιμοποιηθεί, δεν έχει αναγνωριστεί στη συνείδηση των γονέων ως ένα σχολείο κανονικό, ως ένα κομμάτι του κανονικού σχολείου. Θεωρείται συμπλήρωμα του σχολείου και όχι οργανικό του μέρος. Λειτουργεί μόνο για όσους το χρειάζονται και για όσο το χρειάζονται. Επιμένουν γι' αυτό να παίρνουν τα παιδιά τους όποτε θέλουν. «. αφού δε χρειάζεται το σχολείο, το παίρνω το παιδί μου». Και βέβαια, όσο είναι εκεί να κάνουν τα μαθήματα της επoμένης.

Πάντα δηλαδή το ολοήμερο, αυτό το κομμάτι, είναι συμπληρωματικό του κανονικού σχολείου, αλλά όχι κανονικό σχολείο. Δεν είναι έτσι, εμείς τουλάχιστον δεν το ξεκινήσαμε έτσι. Εμείς ξεκινήσαμε ένα σχολείο που να λειτουργεί από το πρωί με ενιαίο πρόγραμμα.

Οι δύο αυτοί παράγοντες είναι οι γενεσιουργοί για οποιοδήποτε πρόβλημα παραμένει άλυτο και όσο αυτοί οι παράγοντες δεν ξεκαθαρίζονται, το πράγμα θα παραμένει ανοικτό.

Κύριοι συνάδελφοι, το θέμα μου είναι η γένεση, τα προβλήματα και οι προοπτικές. Ίσως σας σοκάρω με αυτό που θα σας πω, αλλά δε νομίζω, γιατί τα έχουμε μάθει πια όλα, δεν έχουμε περιθώρια για τέτοια. Θα κάνω μια πολύ διαφορετική πρόταση απ' αυτή που ίσως θα αναμένατε. Εάν θέλουμε να δούμε προοπτική στο ολοήμερο σχολείο και όχι μόνο στο ολοήμερο σχολείο, τότε θα μιλήσουμε για αποκέντρωση, αποκέντρωση  για το ολοήμερο σχολείο.

Το πρόβλημα του ολοήμερου σχολείου ή τα προβλήματα, γιατί δεν είναι ένα, είναι διαφοροποιημένα από περιφέρεια σε περιφέρεια και από σχολείο σε σχολείο. Και στα διαφοροποιημένα προβλήματα δεν μπορεί κανείς να ανταποκριθεί με ενιαίες λύσεις από το κέντρο κοινές για όλους. Στα διαφοροποιημένα προβλήματα απαντάς με διαφοροποιημένες λύσεις, με διαφοροποιημένες προτάσεις και αυτές δεν μπορούν να προκύψουν από το κέντρο, παρά μέσα από εκεί που αναφύονται τα προβλήματα. Γι' αυτό χρειάζεται η αποκέντρωση.

Ο δεύτερος λόγος, για να θυμηθούμε και τον αγαπητό μου φίλο και δάσκαλο εν μέρει, κατά κάποιον τρόπο, Ανδρέα Καζαμία, το σχολείο δεν αλλάζει αλλάζοντας μόνο το σχολείο, και αυτό ήταν το λάθος μας. Εμείς αντιμετωπίσαμε τα προβλήματα του ολοήμερου σχολείου μέσα από το σχολείο και δεν προσπαθήσαμε να το συνδέσουμε και να το διασυνδέσουμε με τον περιβάλλοντα χώρο που μπορούσε κάλλιστα να δώσει λύσεις και είχε και άποψη.

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, το γνωρίζουμε όλοι μας, είναι άκρως συγκεντρωτικό. Μου αρέσει όμως, να είμαι τίμιος και καθαρός και να αποδίδω τα του Καίσαρως τω Καίσαρι. Ωφέλησε πολύ ο συγκεντρωτισμός το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, κύριοι συνάδελφοι, και ωφέλησε κυρίως σε δύο σημεία. Πήγε σχολεία παντού. Μέσα σε 20-30 χρόνια πήγε σχολεία παντού. Μηδένισε τον αναλφαβητισμό, όσοι αναλφάβητοι υπάρχουν είναι παρελθόντων ετών και ανέβασε το εκπαιδευτικό επίπεδο των Ελλήνων.

Δεύτερον. Αναίρεσε την εκπαιδευτική ανισότητα, τόσο ως προς τις κοινωνικές τάξεις, όσο και ανάμεσα στα δύο φύλα. Αυτά τα  αποτελέσματα, κύριοι συνάδελφοι, δεν ήταν εύκολο να επιτευχθούν, αν δεν υπήρχε ένα ισχυρό κέντρο και αυτό είναι του συγκεντρωτισμού, του οποίου το μέγα πλεονέκτημα είναι ότι έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει μεταρρυθμίσεις ευρείας κλίμακας από το κέντρο.

Όμως, έφτασε στα όριά του ο συγκεντρωτισμός, κύριοι συνάδελφοι. Σαράντα χρόνια με βασανίζει και εκεί πλέον καταλήγω. Ο συγκεντρωτισμός έφτασε στα όριά του. Αυτά τα επιτεύγματα τα έδωσε. Από εδώ και πέρα τα προβλήματα, επαναλαμβάνω, της εκπαίδευσης είναι διαφοροποιημένα και ζητούν διαφοροποιημένες λύσεις.

Επομένως, ζητούμε μια αποκέντρωση με τρεις βασικούς, για μένα, και απαραβίαστους όρους. Πρώτον, η παιδεία παραμένει δημόσιο αγαθό και προσφέρεται δωρεάν. Δεύτερον, οι εκπαιδευτικοί και το σχολείο διατηρούν τα κεκτημένα δικαιώματα,  ενώ δε θίγεται τίποτε από τα εργασιακά κεκτημένα και τρίτον την ύψιστη πολιτική ευθύνη για τη χάραξη της εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, τη διατηρεί πάντα η Βουλή, που ψηφίζει το Σύνταγμα και θεσπίζει τα εκπαιδευτικά ιδεώδη, όπως και η εκάστοτε κυβέρνηση.

Από εκεί και πέρα όμως, αφήνει ένα περιθώριο δράσης στην περιφέρεια. Το περιθώριο αυτό, της τάξης του 15-20%, είναι μια πρόταση που μπορεί κανείς να την επεξεργαστεί περισσότερο και να επιδιώξει δύο πράγματα. Πρώτον, τη χάραξη περιφερειακής εκπαιδευτικής πολιτικής για τα διαφοροποιημένα προβλήματα και δεύτερον, την επίβλεψη και την εποπτεία της εκπαίδευσης γενικώς, αλλά όχι όπως γίνεται σήμερα εφαρμόζοντας τυπικά τις αποφάσεις του Υπουργείου, διότι πρέπει να δίνεται και στις τοπικές εξουσίες δικαίωμα απόφασης τροποποίησης και αναδόμησης.

Τι βλέπω. Τέσσερα πράγματα ως βάση και από εκεί συζητιέται η πρόταση. Πρώτον, όπως υπάρχει το ΕΣΥΠ, το Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, να λειτουργεί σε κάθε περιφέρεια το ΠΕΣΥΠ, το Περιφερειακό Συμβούλιο Παιδείας. Το ΕΣΥΠ να αποτελείται από τα Περιφερειακά Συμβούλια Παιδείας και άλλους που μετέχουν από το κέντρο.

Αυτό σημαίνει μια αντιστροφή των δεδομένων δηλαδή, όχι το αθηναϊκό κράτος και από εκεί να εκπορεύεται η πολιτική, αλλά οι περιφέρειες να μετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής και στην πρότασή μου αποδίδω πολύ μεγάλη σημασία στο ΠΕΣΥΠ. Ποιοι θα το αποτελούν; Θα μελετηθεί.        Δεύτερον. Περιφερειακό Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, που θα κάνει αυτή τη δουλειά, την οποία και παρακάτω θα αναφέρω. Πάντως, θα εφαρμόζει την περιφερειακή εκπαιδευτική πολιτική, όπως αυτή χαράσσεται. Ταυτόχρονα, ο Περιφερειακός Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων, όποια μορφή πάρει, και ο ΟΕΚ, για την άτυπη κατάρτιση και τη δια βίου παιδεία, είναι τα όργανα εκείνα που θα υπάρχουν στην περιφέρεια.

Αντιλαμβάνεστε ότι μιλούμε για κάτι άλλο. Τι θα κάνουν αυτά; Είπαμε θα εποπτεύουν και θα χαράσσουν πολιτική και θα εποπτεύουν την εθνική πολιτική. Μερικά πράγματα. Επιλογή των στελεχών της εκπαίδευσης και των σχολικών συμβούλων. Γιατί παρακαλώ όλοι αυτοί να χρήζονται εν μια νυκτί από την εκάστοτε κυβέρνηση στην Αθήνα; Θα επιλέγονται εδώ, και από εδώ θα παρακολουθούνται, στον τόπο στον οποίο επελέγησαν, και θα λογοδοτούν.

Τρίτον. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Δεν μπορεί, θα μου πείτε, υπάρχουν τα ΠΕΚ που λειτουργούν με ένα πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας και αν υπάρχουν διαφοροποιημένες συνθήκες στη Χερσόνησο, δεν μπορεί να τις συμπεριλάβει το ΠΕΚ Ηρακλείου στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.

Επιλογή μη διδακτικού προσωπικού. Χρειαζόμαστε μη διδακτικό προσωπικό στα σχολεία. Όλο αυτό πρέπει να γίνεται από την περιφέρεια. Σε ένα τέτοιο σχήμα βλέπω το ολοήμερο να έχει ουσιώδη και πραγματικά ριζική αναθεώρηση και μέσα από αυτόν το χώρο μπορεί να έχει η εκπαίδευσή μας σήμερα μια διαφορετική προοπτική.

Κύριοι συνάδελφοι, τελειώνω με αυτά. Ξέρω τι θα μου πείτε, ουτοπίες. Και τότε που μιλούσαμε για το ολοήμερο, ουτοπίες μας λέγανε. Απεδείχθη ότι δεν είναι και τόσο ουτοπία. Και εν πάση περιπτώσει, εγώ είμαι με το Διονύση Σαββόπουλο, «κείνο που με καίει, πως το λέει, κείνο που με σώζει, είναι που ονειρεύομαι σαν τον Καραγκιόζη». Να είστε καλά.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Να ευχαριστήσουμε πολύ τον κ. Πυργιωτάκη και πιστεύω ότι θα είναι στη διάθεσή σας, γιατί όντως εξέφρασε κάτι διαφορετικό από τις άλλες φορές. Να παρακαλέσω την κα Μιχαηλίδου να έρθει στο βήμα για να αναπτύξει την εισήγησή της. «Αξιολόγηση της λειτουργίας του θεσμού του ολοήμερου σχολείου στην Κύπρο».

κα  ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ: Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, αγαπητοί σύνεδροι, καλημέρα σας. Μέχρι να μας βοηθήσει η τεχνολογία εδώ, θα ήθελα να ευχαριστήσω πολύ τόσο τη ΔΟΕ, όσο και την ΠΟΕΔ, για την πρόσκληση συμμετοχής μου στο Συνέδριο αυτό για το ολοήμερο σχολείο.

Πιστεύω πως το θέμα είναι πάντα επίκαιρο, πάντοτε ενδιαφέρει τον εκπαιδευτικό κόσμο και ιδιαίτερα εμάς στην Κύπρο, εκεί όπου γίνονται σήμερα νέοι σχεδιασμοί για το ολοήμερο σχολείο και σας συγχαίρω για την όλη διοργάνωση.

Το δικό μου θέμα αφορά την αξιολόγηση της λειτουργίας του ολοήμερου σχολείου, όπως εφαρμόστηκε στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια και στηρίζεται σε καθαρά εμπειρικά δεδομένα μέσα από διαχρονικές διερευνήσεις της λειτουργίας του θεσμού.

Τα περισσότερα από τα στοιχεία που θα παρουσιαστούν εδώ, έχουν ήδη κοινοποιηθεί επίσημα στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Να μου επιτρέψετε να κάνω από εδώ την παρουσίαση. Πολύ λίγα λόγια για το ιστορικό της λειτουργίας του θεσμού.

Το ολοήμερο σχολείο ξεκίνησε για πρώτη φορά στην Κύπρο το 1999. Αμέσως μετά από την πρώτη χρονιά εφαρμογής διορίστηκε επιστημονική Επιτροπή Αξιολόγησης του θεσμού. Θα χρησιμοποιήσω δεδομένα - αποτελέσματα και από την εξωτερική αυτή αξιολόγηση στην παρουσίασή μου.

Από το 2000 μέχρι και πρόσφατα, γίνεται συνεχής εσωτερική διαχρονική αξιολόγηση του ολοήμερου σχολείου από το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου και το 2005, το Δεκέμβριο συγκεκριμένα, διενεργήθηκε εξωτερική αξιολόγηση από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Κύπρου.

Σκοπός της αξιολόγησης, της κάθε αξιολόγησης, η οποία έγινε είτε από εξωτερικούς αξιολογητές, είτε από το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας, ήταν η διαμορφωτική αξιολόγηση του θεσμού. Δηλαδή, η κάθε αξιολόγηση αποσκοπούσε στη βελτίωση, θεωρητικά τουλάχιστον, της λειτουργίας του θεσμού.

Ακολουθήθηκε κάθε φορά το στοχοκεντρικό μοντέλο αξιολόγησης, με βάση τους σκοπούς και τους στόχους που τέθηκαν από το ίδιο το Υπουργείο. Κάθε φορά ο στόχος ήταν να γίνουν διαπιστώσεις με βάση εμπειρικά δεδομένα, να δοθούν συμπεράσματα και εισηγήσεις βελτίωσης.

Η βασική μεθοδολογία, πολύ συνοπτικά και κυρίως της πρώτης και της τελευταίας αξιολόγησης, στηρίχθηκε σε μια πολλαπλή προσπάθεια συλλογής δεδομένων, από ανάλυση περιεχομένων εγγράφων και εγκυκλίων του Υπουργείου Παιδείας και από μελέτη της βιβλιογραφίας για το σχετικό θέμα από την Ελλάδα και την Κύπρο.

Στηρίχθηκε σε επιτόπιες επισκέψεις, συζητήσει και συνεντεύξεις με εμπλεκόμενους εκπαιδευτικούς, γονείς Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, αγαπητοί σύνεδροι, καλημέρα σας. Μέχρι να μας βοηθήσει η τεχνολογία εδώ, θα ήθελα να ευχαριστήσω πολύ τόσο τη ΔΟΕ, όσο και την ΠΟΕΔ, για την πρόσκληση συμμετοχής μου στο Συνέδριο αυτό για το ολοήμερο σχολείο.

Πιστεύω πως το θέμα είναι πάντα επίκαιρο, πάντοτε ενδιαφέρει τον εκπαιδευτικό κόσμο και ιδιαίτερα εμάς στην Κύπρο, εκεί όπου γίνονται σήμερα νέοι σχεδιασμοί για το ολοήμερο σχολείο και σας συγχαίρω για την όλη διοργάνωση.

Το δικό μου θέμα αφορά την αξιολόγηση της λειτουργίας του ολοήμερου σχολείου, όπως εφαρμόστηκε στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια και στηρίζεται σε καθαρά εμπειρικά δεδομένα μέσα από διαχρονικές διερευνήσεις της λειτουργίας του θεσμού.

Τα περισσότερα από τα στοιχεία που θα παρουσιαστούν εδώ, έχουν ήδη κοινοποιηθεί επίσημα στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Να μου επιτρέψετε να κάνω από εδώ την παρουσίαση. Πολύ λίγα λόγια για το ιστορικό της λειτουργίας του θεσμού.

Το ολοήμερο σχολείο ξεκίνησε για πρώτη φορά στην Κύπρο το 1999. Αμέσως μετά από την πρώτη χρονιά εφαρμογής διορίστηκε επιστημονική Επιτροπή Αξιολόγησης του θεσμού. Θα χρησιμοποιήσω δεδομένα-αποτελέσματα και από την εξωτερική αυτή αξιολόγηση στην παρουσίασή μου.

Από το 2000 μέχρι και πρόσφατα, γίνεται συνεχής εσωτερική διαχρονική αξιολόγηση του ολοήμερου σχολείου από το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου και το 2005, το Δεκέμβριο συγκεκριμένα, διενεργήθηκε εξωτερική αξιολόγηση από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Κύπρου.

Σκοπός της αξιολόγησης, της κάθε αξιολόγησης, η οποία έγινε είτε από εξωτερικούς αξιολογητές, είτε από το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας, ήταν η διαμορφωτική αξιολόγηση του θεσμού. Δηλαδή, η κάθε αξιολόγηση αποσκοπούσε στη βελτίωση, θεωρητικά τουλάχιστον, της λειτουργίας του θεσμού.

Ακολουθήθηκε κάθε φορά το στοχοκεντρικό μοντέλο αξιολόγησης, με βάση τους σκοπούς και τους στόχους που τέθηκαν από το ίδιο το Υπουργείο. Κάθε φορά ο στόχος ήταν να γίνουν διαπιστώσεις με βάση εμπειρικά δεδομένα, να δοθούν συμπεράσματα και εισηγήσεις βελτίωσης.

Η βασική μεθοδολογία, πολύ συνοπτικά και κυρίως της πρώτης και της τελευταίας αξιολόγησης, στηρίχθηκε σε μια πολλαπλή προσπάθεια συλλογής δεδομένων, από ανάλυση περιεχομένων εγγράφων και εγκυκλίων του Υπουργείου Παιδείας και από μελέτη της βιβλιογραφίας για το σχετικό θέμα από την Ελλάδα και την Κύπρο.

Στηρίχθηκε σε επιτόπιες επισκέψεις, σε συζητήσεις και συνεντεύξεις με εμπλεκόμενους εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές. Επίσης, δόθηκε και η ευκαιρία συμπλήρωσης ερωτηματολογίου, έγινε δηλαδή προσπάθεια ποσοτικής διερεύνησης σε σχέση με όλους τους εμπλεκόμενους.

Οι βασικοί άξονες διερεύνησης ήταν κάθε φορά οι συγκεκριμένοι που βλέπουμε κατά πόσο οι εμπλεκόμενοι φορείς ήταν ενημερωμένοι. Η αξιολόγηση στόχευε στο ίδιο το πρόγραμμα, στο περιεχόμενο δηλαδή, του ολοήμερου σχολείου, στο τι γίνεται κατά τη διάρκεια του απογευματινού σχολείου.

Η στήριξη που δόθηκε, αν δόθηκε, σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, τα προβλήματα και τα οφέλη από τη λειτουργία του θεσμού και γενικότερα, η στάση των γονέων, των εκπαιδευτικών και των μαθητών έναντι στο θεσμό και βεβαίως, οι εισηγήσεις για τη βελτίωσή του.

Αυτά ήταν τα βασικά ερωτήματα που απασχόλησαν την κάθε αξιολόγηση. Θεωρώ σημαντικό να δώσω πολύ - πολύ λίγα στοιχεία για το πώς εφαρμόζεται το ολοήμερο σχολείο στην Κύπρο, αφού η δική μου παρουσίαση προηγείται κάποιων άλλων, που θα δώσουν περισσότερα στοιχεία και σε βάθος.

Για να γίνουν κατανοητά τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, αναφέρω ότι έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των σχολείων από το 1999 μέχρι σήμερα. Έχουμε γύρω στα 145 σχολεία σήμερα, θα με διορθώσουν οι συνάδελφοί μου αργότερα, ένα - δύο σχολεία είναι που έχουν μπει τελευταίως στο πρόγραμμα.

Βλέπουμε πολύ - πολύ συνοπτικά και πάλι, ότι τόσο στην ύπαιθρο, όσο και στην πόλη λειτουργεί το ολοήμερο σχολείο, πολύ περισσότερο απ' ότι στην επαρχία. Το πρόγραμμα, το βασικό πρόγραμμα που ακολουθείται στα ολοήμερα σχολεία, είναι η διεκπεραίωση της κατ΄ οίκον εργασίας. Όπως άκουσα και από τον κ. Πυργιωτάκη προηγουμένως, κάτι ανάλογο συμβαίνει και εδώ. Αφιερώνεται αρκετός χρόνος μετά τις 1.05 που τελειώνει το πρωινό σχολείο, στη διεκπεραίωση της κατ' οίκον εργασίας, στην παροχή ατομικής βοήθειας στα παιδιά, στην ενασχόληση όλων των παιδιών με δημιουργικές εργασίες και με θέματα ενδιαφερόντων όπως ονομάζονται, όπως θέματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και συμμετοχή των παιδιών σε παιδαγωγικές, καλλιτεχνικές και αθλητικές δραστηριότητες.

Συγκεκριμένα, έτσι διαμορφώνεται η κατανομή του χρόνου στο ολοήμερο σχολείο της Κύπρου σήμερα. Δε θα μπω σε λεπτομέρειες γιατί κάποιοι άλλοι θα αναφερθούν σε αυτό στη συνέχεια. Και αντιλαμβάνεστε ότι οι αξιολογήσεις έχουν δώσει πολύ πλούσια δεδομένα τα τελευταία χρόνια για περαιτέρω μελέτη από το Υπουργείο Παιδείας και όλους τους ενδιαφερόμενους. Εγώ έχω επιλέξει τα σημαντικότερα, κατά την άποψή μου, για να τα δούμε μαζί εδώ.

Είχε δοκιμαστεί και ολοήμερο σχολείο μέχρι τις 2.50. Η πρώτη αξιολόγηση κατέληξε στο ότι το ολοήμερο σχολείο μέχρι τις 4.00 ήταν αυτό που ενδιέφερε όλους, γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς. 

Αποτέλεσμα της πρώτης αξιολόγησης ήταν η ελλιπής ενημέρωση. Όλοι χρειάζονταν περισσότερη ενημέρωση, τόσο για τη λειτουργία, όσο -και κυρίως- για τη φιλοσοφία του θεσμού του ολοήμερου σχολείου, γιατί μας χρειάζεται με αυτά που μπορεί να προσφέρει.

Σημαντικό αποτέλεσμα, το οποίο παραμένει δυστυχώς μέχρι και σήμερα, στην τελευταία αξιολόγηση είναι η ελλιπής υλικοτεχνική υποδομή στα σχολεία, όπου εφαρμόζεται το ολοήμερο σχολείο. Αναφέρομαι στη θέρμανση, στον κλιματισμό, στο χώρο φαγητού και επαναλαμβάνω ότι, τα ίδια σχεδόν αποτελέσματα έχουμε και σήμερα με βάση την τελευταία αξιολόγηση που διενεργήσαμε.

Συστηματικά όμως, πιο αρνητικοί, σύμφωνα πάντα με την επιστημονική αξιολόγηση του 2000, ήταν οι γονείς που ζουν στις πόλεις και προέρχονται από υψηλά κοινωνικά στρώματα για συγκεκριμένους λόγους. Έχουν άλλες επιλογές για τα παιδιά τους.

Τονίστηκε απ' όλους η προαιρετική λειτουργία του θεσμού και επίσης, από οποιοδήποτε άλλο στόχο που έχει δοθεί επίσημα από το Υπουργείο Παιδείας, οι γονείς φαίνεται πως επιλέγουν το ολοήμερο σχολείο ως χώρο φύλαξης των παιδιών τους.

Σημαντικό αποτέλεσμα της πρώτης αυτής αξιολόγησης, είναι ότι χρειάζονται στήριξη τόσο η διευθυντική ομάδα του ολοήμερου σχολείου, ο διευθυντής και οι βοηθοί διευθυντές, όσο και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Και εδώ αναφέρθηκαν, το υλικό που χρειάζονται και η επιμόρφωση, θέματα τα οποία επανέρχονται ακόμα και το 2005.

Η ανυπαρξία αναλυτικού προγράμματος εξακολουθεί να υφίσταται πρόβλημα ακόμη και σήμερα· για να λειτουργήσει ένα ενιαίο ολοήμερο σχολείο - και σημαντική παραδοχή της αξιολόγησης, παραδοχή των εμπλεκομένων - είναι ότι το ολοήμερο σχολείο στην Κύπρο ξεκίνησε με υπέρμετρες προσδοκίες. Ότι δηλαδή, θα κατάφερνε να καταργήσει τα φροντιστήρια, την παραπαιδεία, που είναι η μάστιγα για την κυπριακή δημόσια εκπαίδευση.

Η Επιστημονική Επιτροπή του 2000 κατέληξε σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις επιτυχίας· βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής, ενημέρωση, στήριξη του προσωπικού και παραμονή της προαιρετικής λειτουργίας, μέχρις ότου καταφέρουμε να έχουμε έναν πιο ολοκληρωμένο τύπο ολοήμερου σχολείου.

Τα αποτελέσματα των εσωτερικών αξιολογήσεων του Υπουργείου Παιδείας. Εκπαιδευτικοί και γονείς των μαθητών που φοιτούσαν σε ολοήμερα σχολεία, έδωσαν θετικότερη εικόνα, χρόνο με το χρόνο ήταν πιο θετική η εικόνα που έδιναν οι γονείς και οι μαθητές, βεβαίως λόγω και της παρόδου του χρόνου.

Τόνισαν σωρεία προβλημάτων λειτουργίας και υποδομής του θεσμού, τα οποία υπάρχουν μέχρι και σήμερα ενώ, όπως επαναλήφθηκε, ο στόχος για μείωση των φροντιστηρίων δεν επιτεύχθηκε.

Όλοι ζήτησαν αύξηση των θεμάτων ενδιαφέροντος (ηλεκτρονικοί υπολογιστές, αγγλικά, μουσική), όπως και της διάρκειας που αφιερώνεται για τη διδασκαλία τους.

Επέκταση στις μικρότερες τάξεις. Λειτούργησε αρχικά στις μεγαλύτερες τάξεις το ολοήμερο σχολείο, στην Τετάρτη, την Πέμπτη και την Έκτη. Όλοι φαίνεται πως συμφωνούν με την εισήγηση για επέκταση και στις μικρότερες τάξεις, πράγμα που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται.

Οι εκπαιδευτικοί ζήτησαν έντονα τη δημιουργία ευέλικτου ωρολογίου προγράμματος με δικαίωμα επιλογής από την ίδια τη σχολική μονάδα. Κάποιου είδους δηλαδή, αποκέντρωση προς τη σχολική μονάδα, έτσι ώστε να μπορεί το ίδιο το σχολείο να καθορίζει το δικό του πρόγραμμα ανάλογα με τις προτιμήσεις των μαθητών, κάτι που δεν έγινε.

Όλοι συμφωνούν ότι μέχρι και σήμερα ο αριθμός των μαθητών, στις ομάδες που λειτουργούν στα ολοήμερα σχολεία, θα πρέπει να μείνει στους 8 με 10 μαθητές. Επίσης, σημαντικό αποτέλεσμα ήταν ότι η έναρξη διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας θα πρέπει να ξεκινάει νωρίτερα στο ολοήμερο σχολείο.

Οι μαθητές εξέφραζαν θετικότερη στάση προς τους εκπαιδευτικούς που δουλεύουν το πρωί μαζί τους και είναι και στο ολοήμερο σχολείο το απόγευμα, παρά προς τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που έρχονται ως επισκέπτες για να στηρίξουν το ολοήμερο σχολείο.

Η έντονη ανάγκη επιμόρφωσης υπάρχει και σε όλες τις αξιολογήσεις από το 2001 μέχρι το 2005. Τονίζω επίσης, στην εισήγηση για αξιολόγηση των αναγκών υλικοτεχνικής υποδομής ξεχωριστά για κάθε σχολείο, αντί της γενικότερης απόφασης του Υπουργείου Παιδείας, για αλλαγές συνολικές. Το συγκεντρωτικό σύστημα υπάρχει έντονα και λειτουργεί και στην Κύπρο.  

Επιχειρώ μια σύγκριση των αποτελεσμάτων του 2000 με τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων του 2005. Χωρίς να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες βλέπουμε ότι το 2000 είχαμε μια μέτρια προς αρκετή ικανοποίηση ως προς τους στόχους του ολοήμερου σχολείου. Οι σημαντικότεροι στόχοι, αυτοί που ικανοποίησαν περισσότερο βεβαίως, ήταν η κατ' οίκον εργασία, η οποία φαίνεται να συμπληρώνεται σύμφωνα πάντα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών και η εξοικείωση των μαθητών με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Από το διάγραμμα φαίνεται ότι ο χαμηλότερος μέσος όρος αφορά τη μείωση των φροντιστηρίων, η οποία δεν επιτεύχθηκε στο ολοήμερο. Σαφώς, η εικόνα αυτή σταθερά γίνεται θετικότερη, όσο περνούν τα χρόνια. Ο χαμηλότερος όμως, μέσος όρος εμφανίζεται στις απόψεις των εκπαιδευτικών. Αυτό σημαίνει ότι επιβεβαιώνονται και τα αποτελέσματα των διαχρονικών αξιολογήσεων, δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο, δεν έχουν δηλαδή, μειωθεί τα φροντιστήρια.

Η κατ' οίκον εργασία και πάλι μαζί με τη χρήση της τεχνολογίας και την εξοικείωση με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, φαίνεται να είναι οι στόχοι που επιτυγχάνονται σύμφωνα πάντα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών.

Οι γονείς μας δίνουν μια θετική μάλλον εικόνα για την κατ' οίκον εργασία και τη βελτίωση της επίδοσης των μαθητών, παρόλο που δεν έχουμε συγκεκριμένα ερευνητικά στοιχεία γι' αυτό το θέμα.

Σαφέστατα, με την πάροδο των χρόνων, οι γονείς παρουσιάζονται πιο θετικοί. Η ενημέρωση βεβαίως έχει βελτιωθεί και μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα οι λόγοι επιλογής ολοήμερου σχολείου από τους γονείς. Εδώ, με ιεραρχική σειρά τους παρουσιάζω. Πρωτίστως μας προβληματίζει το ότι οι γονείς θεωρούν ως κύριο λόγο επιλογής του ολοήμερου την ασφάλεια που τους παρέχει ο χώρος. Θεωρούν, ακόμα και σήμερα, ότι το ολοήμερο σχολείο, είναι χώρος φύλαξης των παιδιών τους και αυτό είναι κάτι που πρέπει να απασχολήσει τους ανθρώπους που σχεδιάζουν και προωθούν τις αλλαγές.

Η εξατομικευμένη βοήθεια που δίνεται για την κατ' οίκον εργασία, η ενασχόληση με αξιόλογες, κατά την άποψή τους, δραστηριότητες, αλλά και λόγοι κοινωνικοποίησης, είναι κάποιες από τις αιτίες που οι γονείς αφήνουν τα παιδιά τους στο ολοήμερο.

Συγκρίνοντας απόψεις εκπαιδευτικών και γονέων, ως προς την ικανοποίησή τους από τα θέματα του ολοήμερου σχολείου, διαπιστώνουμε ότι οι εκπαιδευτικοί κατά κάποιον τρόπο, είναι πιο ικανοποιημένοι και δηλώνουν ότι επιτυγχάνονται οι στόχοι τους, αναφορικά με τη διδασκαλία των αγγλικών, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της τέχνης. Λιγότερο ικανοποιημένοι εμφανίζονται οι γονείς.

Υπεισέρχονται σε λεπτομέρειες οι εκπαιδευτικοί σε σχέση με την υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων και την ικανοποίηση από το φαγητό, το οποίο - σημειωτέον - πληρώνουν οι γονείς και δεν παρασκευάζεται στο σχολείο. Μικρότερη ικανοποίηση, χαμηλότερος βαθμός ικανοποίησης από τους χώρους της βιβλιοθήκης και από τα εργαστήρια, είναι τα σημεία που στηρίζουν γενικότερα στην εισήγησή τους για βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής.

Πολύ σύντομα βλέπουμε ότι επιβεβαιώνεται η αξιοπιστία των προηγούμενων αξιολογήσεων, η κατ΄ οίκον εργασία, σύμφωνα με τις απόψεις των γονέων. Είναι μεγάλη επιτυχία, κατά την άποψή τους, αυτό για το ολοήμερο σχολείο. Φαίνεται επίσης, ότι τα θέματα ειδικού ενδιαφέροντος ικανοποιούν γενικά τους γονείς.

Εξετάζοντας λεπτομερώς το ίδιο το περιεχόμενο, φαίνεται ότι χρειάζεται δουλειά, δε  γίνονται έτσι όπως είχαν εξαγγελθεί οι επισκέψεις, η οργάνωση αξιόλογων δραστηριοτήτων σε υψηλό βαθμό, ούτε οι δημιουργικές εργασίες. Θα δούμε ότι αυτό επιβεβαιώνεται και από τα ίδια τα παιδιά. 

Μπορούν να γίνουν πολλά σε θέματα στήριξης του θεσμού (φαίνονται εδώ οι μέσοι όροι). Σύμφωνα με τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, οι άπειροι εκπαιδευτικοί που μπαίνουν πολλές φορές για να στηρίξουν τα θέματα ειδικού ενδιαφέροντος στο ολοήμερο σχολείο, δεν έχουν πάντοτε καλά αποτελέσματα. Πάντοτε ζητούν περισσότερη ενημέρωση και στήριξη από το Υπουργείο Παιδείας.

Προχωρώντας θα έλεγα ότι οι μαθητές δίνουν και αυτοί την άποψή τους. Θα έχετε προσέξει ότι είναι οι χαμηλότεροι μέσοι όροι που παίρνουμε, χαμηλότεροι και από τους γονείς και από τους εκπαιδευτικούς. Δεν είναι και ιδιαίτερα ικανοποιημένοι οι μαθητές, δεν είναι ενθουσιασμένοι. Τους αρέσει η ενασχόληση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Θα πρέπει να μελετηθεί περισσότερο η άποψη των μαθητών και για περαιτέρω προβληματισμό. Τέλος, θα αναφερθώ σε κάποιες διαπιστώσεις, εισηγήσεις που προέρχονται όχι από τη δική μου εμπειρία, αλλά από τα τεκμηριωμένα των αξιολογήσεων. Έτσι, γενική ικανοποίηση μπορούμε να πούμε ότι έχουμε από τους εμπλεκόμενους για το θεσμό, σε ένα αποδεκτό αν θέλετε βαθμό χρόνο με το χρόνο, τα πράγματα γίνονται καλύτεροι.

Όπως προκύπτει, χρειάζεται σίγουρα περισσότερος χρόνος για την κατ΄ οίκον εργασία. Εμπλουτισμός και ενίσχυση των θεμάτων ενδιαφέροντος. Επίσης, η επιμόρφωση του προσωπικού να γίνει άμεσα, αν πρόκειται να χτίσουμε κάτι καλύτερο. Τονίζω ακόμη την ανυπαρξία αναλυτικού προγράμματος και αυτό πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη στους σχεδιασμούς που γίνονται σήμερα στην Κύπρο για το ενιαίο ολοήμερο σχολείο.

Η αξιολόγηση επιβάλλει να επεκταθεί βεβαίως ο θεσμός σοβαρά σε όλες τις τάξεις, όπως και τη μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τάξη. Αντικατάσταση των φροντιστηρίων. Πολύ φιλόδοξος στόχος, θα πρέπει να γίνει πολύ σοβαρή δουλειά για να επιτευχθεί αυτό και βεβαίως περισσότερη στήριξη σε όλους τους τομείς.

Ανεξάρτητα από τους οποιουσδήποτε σχεδιασμούς για το μέλλον και όπως θα ακούσουμε και στη συνέχεια, τροποποιούνται τώρα πολλά πράγματα στην Κύπρο. Οι αξιολογήσεις πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη για τους σκοπούς βελτίωσης του θεσμού.

Φυσικά θεωρώ αυτονόητο ότι όλοι οι φορείς που εμπλέκονται θα πρέπει να έχουν λόγο στην αξιολόγηση. Αν θέλουμε να στηριζόμαστε σε τεκμηριωμένες αποφάσεις για το μέλλον, αυτές οι έρευνες θα πρέπει να είναι πάντα κοντά μας, να γίνεται μια συνεχής διαμορφωτική αξιολόγηση, έτσι ώστε να στηρίζει τις αποφάσεις μας.

Αυτά είχα εγώ να πω. Εύχομαι κάθε επιτυχία. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ και είμαι στη διάθεσή σας. 

Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, αγαπητοί σύνεδροι, καλημέρα σας. Μέχρι να μας βοηθήσει η τεχνολογία εδώ, θα ήθελα να ευχαριστήσω πολύ τόσο τη ΔΟΕ, όσο και την ΠΟΕΔ, για την πρόσκληση συμμετοχής μου στο Συνέδριο αυτό για το ολοήμερο σχολείο.

Πιστεύω πως το θέμα είναι πάντα επίκαιρο, πάντοτε ενδιαφέρει τον εκπαιδευτικό κόσμο και ιδιαίτερα εμάς στην Κύπρο, εκεί όπου γίνονται σήμερα νέοι σχεδιασμοί για το ολοήμερο σχολείο και σας συγχαίρω για την όλη διοργάνωση.

Το δικό μου θέμα αφορά στην αξιολόγηση της λειτουργίας του ολοήμερου σχολείου, όπως εφαρμόστηκε στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια και στηρίζεται σε καθαρά εμπειρικά δεδομένα μέσα από διαχρονικές διερευνήσεις της λειτουργίας του θεσμού.

Τα περισσότερα από τα στοιχεία που θα παρουσιαστούν εδώ έχουν ήδη κοινοποιηθεί επίσημα στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Να μου επιτρέψετε να κάνω από εδώ την παρουσίαση. Πολύ λίγα λόγια για το ιστορικό της λειτουργίας του θεσμού.

Το ολοήμερο σχολείο ξεκίνησε για πρώτη φορά στην Κύπρο το 1999. Αμέσως μετά από την πρώτη χρονιά εφαρμογής διορίστηκε επιστημονική Επιτροπή Αξιολόγησης του θεσμού. Θα χρησιμοποιήσω δεδομένα-αποτελέσματα και από την εξωτερική αυτή αξιολόγηση στην παρουσίασή μου.

Από το 2000 μέχρι και πρόσφατα, γίνεται συνεχής εσωτερική διαχρονική αξιολόγηση του ολοήμερου σχολείου από το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου και το 2005, το Δεκέμβριο συγκεκριμένα, διενεργήθηκε εξωτερική αξιολόγηση από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Κύπρου.

Σκοπός της αξιολόγησης, της κάθε αξιολόγησης, η οποία έγινε είτε από εξωτερικούς αξιολογητές είτε από το ίδιο το Υπουργείο Παιδείας, ήταν η διαμορφωτική αξιολόγηση του θεσμού. Δηλαδή, η κάθε αξιολόγηση αποσκοπούσε στη βελτίωση, θεωρητικά τουλάχιστον, της λειτουργίας του θεσμού.

Ακολουθήθηκε κάθε φορά στοχοκεντρικό μοντέλο αξιολόγησης, με βάση τους σκοπούς και τους στόχους που τέθηκαν από το ίδιο το Υπουργείο. Κάθε φορά ο στόχος ήταν να γίνουν διαπιστώσεις με βάση εμπειρικά δεδομένα, να δοθούν συμπεράσματα και εισηγήσεις βελτίωσης.

Η βασική μεθοδολογία, πολύ συνοπτικά και κυρίως της πρώτης και της τελευταίας αξιολόγησης, στηρίχθηκε σε μια πολλαπλή προσπάθεια συλλογής δεδομένων, από ανάλυση περιεχομένων εγγράφων και εγκυκλίων του Υπουργείου Παιδείας και από μελέτκαι μαθητές. Επίσης, δόθηκε και η ευκαιρία συμπλήρωσης ερωτηματολογίου, έγινε δηλαδή προσπάθεια ποσοτικής διερεύνησης σε σχέση με όλους τους εμπλεκόμενους.

Οι βασικοί άξονες διερεύνησης ήταν κάθε φορά οι συγκεκριμένοι που βλέπουμε κατά πόσο οι εμπλεκόμενοι φορείς ήταν ενημερωμένοι. Η αξιολόγηση στόχευε στο ίδιο το πρόγραμμα, στο περιεχόμενο δηλαδή του ολοήμερου σχολείου, στο τι γίνεται κατά τη διάρκεια του απογευματινού σχολείου.

Η στήριξη που δόθηκε, αν δόθηκε, σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, τα προβλήματα και τα οφέλη από τη λειτουργία του θεσμού γενικότερα, η στάση των γονέων, των εκπαιδευτικών και των μαθητών έναντι στο θεσμό και βεβαίως οι εισηγήσεις για τη βελτίωσή του.

Αυτά ήταν τα βασικά ερωτήματα που απασχόλησαν την κάθε αξιολόγηση. Θεωρώ σημαντικό να δώσω πολύ - πολύ λίγα στοιχεία για το πώς εφαρμόζεται το ολοήμερο σχολείο στην Κύπρο, αφού η δική μου παρουσίαση προηγείται κάποιων άλλων, που θα δώσουν περισσότερα στοιχεία και σε βάθος.

Για να γίνουν κατανοητά τα αποτελέσματα της αξιολόγησης, αναφέρω ότι έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των σχολείων από το 1999 μέχρι σήμερα. Έχουμε γύρω στα 145 σχολεία σήμερα, θα με διορθώσουν οι συνάδελφοί μου αργότερα, ένα - δύο σχολεία είναι που έχουν μπει τελευταίως στο πρόγραμμα.

Βλέπουμε πολύ - πολύ συνοπτικά και πάλι ότι τόσο στην ύπαιθρο όσο και στην πόλη λειτουργεί το ολοήμερο σχολείο, πολύ περισσότερο απ' ότι στην επαρχία. Το πρόγραμμα, το βασικό πρόγραμμα που ακολουθείται στα ολοήμερα σχολεία είναι η διεκπεραίωση της κατ΄ οίκον εργασίας. Όπως άκουσα και από τον κ. Πυργιωτάκη προηγουμένως, κάτι ανάλογο συμβαίνει και εδώ. Αφιερώνεται αρκετός χρόνος μετά τις 1.05 που τελειώνει το πρωινό σχολείο, στη διεκπεραίωση της κατ' οίκον εργασίας, στην παροχή ατομικής βοήθειας στα παιδιά, στην ενασχόληση όλων των παιδιών με δημιουργικές εργασίες και με θέματα ενδιαφερόντων όπως ονομάζονται, όπως θέματα ηλεκτρονικών υπολογιστών και συμμετοχή των παιδιών σε παιδαγωγικές, καλλιτεχνικές και αθλητικές δραστηριότητες.

Συγκεκριμένα, έτσι διαμορφώνεται η κατανομή του χρόνου στο ολοήμερο σχολείο της Κύπρου σήμερα. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες γιατί κάποιοι άλλοι θα αναφερθούν σε αυτό στη συνέχεια. Και αντιλαμβάνεστε ότι οι αξιολογήσεις έχουν δώσει πολύ πλούσια δεδομένα τα τελευταία χρόνια για περαιτέρω μελέτη από το Υπουργείο Παιδείας και όλους τους ενδιαφερόμενους. Εγώ έχω επιλέξει τα σημαντικότερα, κατά την άποψή μου, για να τα δούμε μαζί εδώ.

Είχε δοκιμαστεί και ολοήμερο σχολείο μέχρι τις 2.50. Η πρώτη αξιολόγηση κατέληξε στο ότι το ολοήμερο σχολείο μέχρι τις 4.00 ήταν αυτό που ενδιέφερε όλους, γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς. 

Αποτέλεσμα της πρώτης αξιολόγησης ήταν η ελλιπής ενημέρωση. Όλοι χρειάζονταν περισσότερη ενημέρωση, τόσο για τη λειτουργία όσο - και κυρίως -- για τη φιλοσοφία του θεσμού του ολοήμερου σχολείου, γιατί μας χρειάζεται με αυτά που να προσφέρει.

Σημαντικό αποτέλεσμα, το οποίο παραμένει δυστυχώς μέχρι και σήμερα, στην τελευταία αξιολόγηση είναι η ελλιπής υλικοτεχνική υποδομή στα σχολεία, όπου εφαρμόζεται το ολοήμερο σχολείο. Αναφέρομαι στη θέρμανση, στον κλιματισμό, στο χώρο φαγητού και επαναλαμβάνω ότι, τα ίδια σχεδόν αποτελέσματα έχουμε και σήμερα στην τελευταία αξιολόγηση που διενεργήσαμε.

Συστηματικά όμως, πιο αρνητικοί με βάση πάντα την επιστημονική αξιολόγηση του 2000, ήταν οι γονείς που ζουν στις πόλεις και προέρχονται από υψηλά κοινωνικά στρώματα για συγκεκριμένους λόγους. Έχουν άλλες επιλογές για τα παιδιά τους.

Τονίστηκε απ' όλους η προαιρετική λειτουργία του θεσμού και επίσης από οποιοδήποτε άλλο στόχο που έχει δοθεί επίσημα από το Υπουργείο Παιδείας, οι γονείς φαίνεται πως επιλέγουν το ολοήμερο σχολείο ως χώρο φύλαξης των παιδιών τους.

Σημαντικό αποτέλεσμα της πρώτης αυτής αξιολόγησης, είναι ότι χρειάζονται στήριξη τόσο η διευθυντική ομάδα του ολοήμερου σχολείου ο διευθυντής και οι βοηθοί διευθυντές, όσο και οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Και εδώ αναφέρθηκαν, το υλικό που χρειάζονται και η επιμόρφωση, θέματα τα οποία επανέρχονται ακόμα και το 2005.

Η ανυπαρξία αναλυτικού προγράμματος εξακολουθεί να υφίσταται πρόβλημα ακόμη και σήμερα· για να λειτουργήσει ένα ενιαίο ολοήμερο σχολείο -- και σημαντική παραδοχή της αξιολόγησης, παραδοχή των εμπλεκομένων-- είναι ότι το ολοήμερο σχολείο στην Κύπρο ξεκίνησε με υπέρμετρες προσδοκίες. Ότι δηλαδή θα κατάφερνε να καταργήσει τα φροντιστήρια, την παραπαιδεία, που είναι η μάστιγα για την κυπριακή δημόσια εκπαίδευση.

Η Επιστημονική Επιτροπή του 2000 κατέληξε σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις επιτυχίας· βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής, ενημέρωση, στήριξη του προσωπικού και παραμονή της προαιρετικής λειτουργίας, μέχρις ότου καταφέρουμε να έχουμε έναν πιο ολοκληρωμένο τύπο ολοήμερου σχολείου.

Τα αποτελέσματα των εσωτερικών αξιολογήσεων του Υπουργείου Παιδείας. Εκπαιδευτικοί και γονείς των μαθητών που φοιτούσαν σε ολοήμερα σχολεία, έδωσαν θετικότερη εικόνα, χρόνο με το χρόνο ήταν πιο θετική η εικόνα που έδιναν οι γονείς και οι μαθητές βεβαίως, και λόγω της παρόδου του χρόνου.

Τόνισαν σωρεία προβλημάτων λειτουργίας και υποδομής του θεσμού, τα οποία υπάρχουν μέχρι και σήμερα και, όπως επαναλήφθηκε, ο στόχος για μείωση των φροντιστηρίων δεν επιτεύχθηκε.

Όλοι ζήτησαν αύξηση των θεμάτων ενδιαφέροντος ηλεκτρονικοί υπολογιστές, αγγλικά, μουσική, όπως και της διάρκειας που αφιερώνεται για τη διδασκαλία τους.

Επέκταση στις μικρότερες τάξεις. Λειτούργησε αρχικά στις μεγαλύτερες τάξεις το ολοήμερο σχολείο, στην Τετάρτη, την Πέμπτη και την Έκτη. Όλοι φαίνεται πως συμφωνήσουμε την εισήγηση για επέκταση και στις μικρότερες τάξεις, πράγμα που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται.

Οι εκπαιδευτικοί ζήτησαν έντονα τη δημιουργία ευέλικτου ωρολογίου προγράμματος με δικαίωμα επιλογής από την ίδια τη σχολική μονάδα. Κάποιου είδους δηλαδή αποκέντρωση προς τη σχολική μονάδα, έτσι ώστε να μπορεί το ίδιο το σχολείο να καθορίζει το δικό του πρόγραμμα ανάλογα με τις προτιμήσεις των μαθητών, κάτι που δεν έγινε.

Όλοι συμφωνούν ότι μέχρι και σήμερα ο αριθμός των μαθητών στις ομάδες που λειτουργούν στα ολοήμερα σχολεία θα πρέπει να μείνει στους 8 με 10 μαθητές. Επίσης, σημαντικό αποτέλεσμα ήταν ότι η έναρξη διδασκαλίας της αγγλικής γλώσσας θα πρέπει να ξεκινάει νωρίτερα στο ολοήμερο σχολείο.

Οι μαθητές εξέφραζαν θετικότερη στάση προς τους εκπαιδευτικούς τους που δουλεύουν το πρωί μαζί τους και είναι και στο ολοήμερο σχολείο το απόγευμα, παρά προς τους υπόλοιπους εκπαιδευτικούς που έρχονται ως επισκέπτες για να στηρίξουν το ολοήμερο σχολείο.

Η έντονη ανάγκη επιμόρφωσης υπάρχει και σε όλες τις αξιολογήσεις από το 2001 μέχρι το 2005. Τονίζω επίσης στην εισήγηση για αξιολόγηση των αναγκών υλικοτεχνικής υποδομής ξεχωριστά για κάθε σχολείο, αντί της γενικότερης απόφασης του Υπουργείου Παιδείας για αλλαγές συνολικές. Το συγκεντρωτικό σύστημα υπάρχει έντονα και λειτουργεί και στην Κύπρο.  

Επιχειρώ μια σύγκριση των αποτελεσμάτων του 2000 με τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων του 2005. Χωρίς να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες βλέπουμε ότι το 2000 είχαμε μια μέτρια προς αρκετή ικανοποίηση ως προς τους στόχους του ολοήμερου σχολείου. Οι σημαντικότεροι στόχοι, αυτοί που ικανοποίησαν περισσότερο βεβαίως, ήταν η κατ' οίκον εργασία, η οποία φαίνεται να συμπληρώνεται σύμφωνα πάντα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών και η εξοικείωση των μαθητών με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Από το διάγραμμα φαίνεται ότι ο χαμηλότερος μέσος όρος αφορά τη μείωση των φροντιστηρίων, η οποία δεν επιτεύχθηκε στο ολοήμερο. Σαφώς , η εικόνα αυτή σταθερά γίνεται θετικότερη όσο περνούν τα χρόνια. Ο χαμηλότερος όμως μέσος όρος εμφανίζεται στις απόψεις των εκπαιδευτικών. Αυτό σημαίνει ότι επιβεβαιώνονται και τα αποτελέσματα των διαχρονικών αξιολογήσεων, δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο, δεν έχουν δηλαδή μειωθεί τα φροντιστήρια.

Η κατ' οίκον εργασία και πάλι μαζί με τη χρήση της τεχνολογίας και την εξοικείωση με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, φαίνεται να είναι οι στόχοι που επιτυγχάνονται σύμφωνα πάντα με τις απόψεις των εκπαιδευτικών.

Οι γονείς μας δίνουν μια θετική μάλλον εικόνα για την κατ' οίκον εργασία και τη βελτίωση της επίδοσης των μαθητών, παρόλο που δεν έχουμε συγκεκριμένα ερευνητικά στοιχεία γι΄ αυτό το θέμα.

Σαφέστατα, με την πάροδο των χρόνων, οι γονείς παρουσιάζονται πιο θετικοί. Η ενημέρωση βεβαίως έχει βελτιωθεί και μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα οι λόγοι επιλογής ολοήμερου σχολείου από τους γονείς. Εδώ με ιεραρχική σειρά τα παρουσιάζω. Πρωτίστως μας προβληματίζει το ότι οι γονείς θεωρούν ως κύριο λόγο επιλογής του ολοήμερου την ασφάλεια που τους παρέχει ο χώρος. Θεωρούν ακόμα και σήμερα, ότι το ολοήμερο σχολείο, ακόμη και σήμερα είναι χώρος φύλαξης των παιδιών τους και αυτό είναι κάτι που πρέπει να απασχολήσει τους ανθρώπους που σχεδιάζουν και προωθούν αλλαγές.

Η εξατομικευμένη βοήθεια που δίνεται για την κατ' οίκον εργασία, η ενασχόληση με αξιόλογες, κατά την άποψή τους, δραστηριότητες, αλλά και λόγοι κοινωνικοποίησης, είναι κάποιες από τις αιτίες που οι γονείς αφήνουν τα παιδιά τους στο ολοήμερο.

Συγκρίνοντας απόψεις εκπαιδευτικών και γονέων ως προς την ικανοποίησή τους από θέματα του ολοήμερου σχολείου, διαπιστώνουμε ότι οι εκπαιδευτικοί κατά κάποιον τρόπο, είναι πιο ικανοποιημένοι και δηλώνουν ότι επιτυγχάνονται οι στόχοι τους, αναφορικά με τη διδασκαλία των αγγλικών, των ηλεκτρονικών υπολογιστών και της τέχνης. Λιγότερο ικανοποιημένοι εμφανίζονται οι γονείς.

Υπεισέρχονται σε λεπτομέρειες οι εκπαιδευτικοί σε σχέση με την υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων και την ικανοποίηση από το φαγητό, το οποίο -σημειωτέον- πληρώνουν οι γονείς και δεν παρασκευάζεται στο σχολείο. Μικρότερη ικανοποίηση, χαμηλότερος βαθμός ικανοποίησης από τους χώρους της βιβλιοθήκης και από τα εργαστήρια είναι τα σημεία που στηρίζουν γενικότερα την εισήγησή τους για βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής.

Πολύ σύντομα βλέπουμε ότι επιβεβαιώνεται η αξιοπιστία των προηγούμενων αξιολογήσεων, η κατ΄ οίκον εργασία, σύμφωνα με τις απόψεις των γονέων. Είναι μεγάλη επιτυχία, κατά την άποψή τους για το ολοήμερο σχολείο. Φαίνεται επίσης, ότι τα θέματα ειδικού ενδιαφέροντος ικανοποιούν γενικά τους γονείς.

Εξετάζοντας λεπτομερώς το ίδιο το περιεχόμενο, φαίνεται ότι χρειάζεται δουλειά, δεν  γίνονται έτσι όπως είχαν εξαγγελθεί οι επισκέψεις, η οργάνωση αξιόλογων δραστηριοτήτων σε πολύ υψηλό βαθμό, σε πολύ μεγάλο βαθμό ούτε οι δημιουργικές εργασίες.        Θα δούμε ότι αυτό επιβεβαιώνεται και από τα ίδια τα παιδιά. 

Μπορούν να γίνουν πολλά σε θέματα στήριξης του θεσμού (φαίνονται εδώ οι μέσοι όροι). Σύμφωνα με τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς, οι άπειροι εκπαιδευτικοί που μπαίνουν πολλές φορές για να στηρίξουν τα θέματα ειδικού ενδιαφέροντος στο ολοήμερο σχολείο, δεν έχουν πάντοτε καλά αποτελέσματα. Πάντοτε ζητούν περισσότερη ενημέρωση και στήριξη από το Υπουργείο Παιδείας.

Προχωρώντας θα έλεγα ότι οι μαθητές δίνουν και αυτοί την άποψή τους. Θα έχετε προσέξει ότι είναι οι χαμηλότεροι μέσοι όροι που παίρνουμε, χαμηλότεροι και από τους γονείς και από τους εκπαιδευτικούς. Δεν είναι και ιδιαίτερα ικανοποιημένοι οι μαθητές, δεν είναι ενθουσιασμένοι. Τους αρέσει η ενασχόληση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Θα πρέπει να μελετηθεί περισσότερο η άποψη των μαθητών και για περαιτέρω προβληματισμό, επιλέγω -άνευ σχολιασμού-- τα λόγια ενός παιδιού από μία συνέντευξη που προσωπικά μου έκανε εντύπωση. Πρόκειται για κορίτσι από σχολείο πόλης στην έκτη τάξη του δημοτικού σχολείου.

Τέλος, θα αναφερθώ σε κάποιες διαπιστώσεις, εισηγήσεις που προέρχονται όχι από τη δική μου εμπειρία, αλλά από τα τεκμηριωμένα των αξιολογήσεων. Έτσι γενική ικανοποίηση μπορούμε να πούμε ότι έχουμε από τους εμπλεκόμενους για το θεσμό, σε ένα αποδεκτό αν θέλετε βαθμό χρόνο με τον χρόνο, τα πράγματα γίνονται καλύτεροι.

Όπως προκύπτει χρειάζεται σίγουρα περισσότερος χρόνος για την κατ΄ οίκον εργασία. Εμπλουτισμός και ενίσχυση των θεμάτων ενδιαφέροντος. Επίσης, η επιμόρφωση του προσωπικού να γίνει άμεσα, αν πρόκειται να χτίσουμε κάτι καλύτερο. Τονίζω ακόμη την ανυπαρξία αναλυτικού προγράμματος και αυτό πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη στους σχεδιασμούς που γίνονται σήμερα στην Κύπρο για το ενιαίο ολοήμερο σχολείο.

Η αξιολόγηση επιβάλλει να επεκταθεί βεβαίως ο θεσμός σοβαρά σε όλες τις τάξεις, όπως και τη μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τάξη. Αντικατάσταση των φροντιστηρίων. Πολύ φιλόδοξος στόχος, θα πρέπει να γίνει πολύ σοβαρή δουλειά για να επιτευχθεί αυτό και βεβαίως περισσότερη στήριξη σε όλους τους τομείς.

Ανεξάρτητα από τους οποιουσδήποτε σχεδιασμούς για το μέλλον και όπως θα ακούσουμε και στη συνέχεια, τροποποιούνται τώρα πολλά πράγματα στην Κύπρο. Οι αξιολογήσεις πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη για τους σκοπούς βελτίωσης του θεσμού.

Φυσικά θεωρώ αυτονόητο ότι όλοι οι φορείς που εμπλέκονται θα πρέπει να έχουν λόγο στην αξιολόγηση. Αν θέλουμε να στηριζόμαστε σε τεκμηριωμένες αποφάσεις για το μέλλον, αυτές οι έρευνες θα πρέπει να είναι πάντα κοντά μας, να γίνεται μια συνεχής διαμορφωτική αξιολόγηση, έτσι ώστε να στηρίζει τις αποφάσεις μας.

Αυτά είχα εγώ να πω. Εύχομαι κάθε επιτυχία. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ και είμαι στη διάθεσή σας.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε την κα Μιχαηλίδου. Καλημέρα σας, αγαπητοί συνάδελφοι, χρόνια πολλά σε όλους. Θα περάσουμε στις παρεμβάσεις με τον ίδιο ρυθμό. Πρώτα ο Γενικός Γραμματέας της ΠΟΕΔ, ο συνάδελφος ο Χάρης Χαραλάμπους, που θα αναφερθεί στις θέσεις της ΠΟΕΔ για ένα υποχρεωτικό ολοήμερο σχολείο στην Κύπρο.

Χ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ: Ευχαριστώ Δημήτρη. Εκλεκτοί προσκεκλημένοι και εισηγητές, αγαπητοί συνάδελφοι εκπαιδευτικοί από την Ελλάδα και την Κύπρο. Στις μεγάλες αναζητήσεις της οργανωμένης πολιτείας και των οργανωμένων εκπαιδευτικών για την παιδεία η καλύτερη δυνατή διαχείριση της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν πάντα το ζητούμενο.

Ανάμεσα σε πολλές απόπειρες και αρκετές επιδιώξεις, το ολοήμερο σχολείο κάτω από μια ενιαία προσέγγιση παρουσιάζεται ως μια καινοτομία μεταρρυθμιστικής πολιτικής.

Στην εκπαίδευση όλες οι μεθοδεύσεις τελούν κάτω από τις ανάγκες και τις αλήθειες της πραγματικής ζωής. Το ολοήμερο σχολείο αποτελεί ένα εγχείρημα με βελτιωτικούς γνώμονες. Η επιτυχία ή η ευεργετική του προοπτική μάλλον είναι θέμα τελικής εκτίμησης. Γι' αυτό η Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων έχει αποδεχτεί υπό προϋποθέσεις, στις οποίες θα αναφερθώ στη συνέχεια, την πειραματική εφαρμογή ενός ενιαίου μοντέλου ολοήμερου σχολείου για τρία χρόνια σε δέκα σχολεία στην Κύπρο, έτσι ώστε να ερευνηθεί η προοπτική της επιτυχίας του μοντέλου αυτού και η μελλοντική επέκτασή του.

Στην Κύπρο ήδη λειτουργεί ο θεσμός του προαιρετικού ολοήμερου σχολείου σε 144 σχολεία, περίπου δηλαδή τα μισά απ' όσα υπάρχουν στην Κύπρο. Μέσα από τις γενικές  εκτιμήσεις, που έχουμε εμείς τουλάχιστον υπόψη μας, των οργανωμένων γονιών, τη μικρή συμμετοχή των παιδιών, ανεπίσημες άλλες εκτιμήσεις, ακόμα και αξιωματούχων του Υπουργείου Παιδείας, αλλά και απόψεις των εκπαιδευτικών που εργάζονται στα σχολεία αυτά, ο τρόπος λειτουργίας, αλλά και τα αποτελέσματα αυτού του σχολείου, δε θεωρούνται ικανοποιητικά.

Ως οργάνωση, δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στην αξιολόγηση του θεσμού με επιστημονικά εργαλεία. Δυστυχώς όμως ποτέ δεν κοινοποιήθηκαν στην οργάνωσή μας οποιαδήποτε αποτελέσματα επιστημονικής έρευνας, αλλά ούτε και ζητήθηκε επίσημα η άποψή μας.

Παρ' όλα αυτά, ο θεσμός συνέχιζε να λειτουργεί και να αυξάνεται ποσοτικά (ο αριθμός των σχολείων), χωρίς να βελτιώνεται ποιοτικά, χωρίς να γνωρίζουμε αν λήφθηκαν υπόψη τα ευρήματα κάποιας έρευνας που να δικαιολογούσαν την τόσο σοβαρή επέκτασή του.

Τον τελευταίο μήνα η οργάνωσή μας έχει εμπλακεί σε ένα σοβαρό διάλογο με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για τη σωστή εφαρμογή του νέου θεσμού και αναμένει τις τελικές τοποθετήσεις της επίσημης πλευράς στα θέματα που έχει θέσει, έτσι ώστε να δώσει την τελική της απάντηση κατά πόσο αποδέχεται την εισαγωγή του θεσμού ή όχι.

Στο διάλογο αυτό η οργάνωσή μας τοποθετήθηκε ξεκάθαρα πως για να δώσει το πράσινο φως για την πιλοτική εφαρμογή του νέου θεσμού, θα πρέπει από τη μια να εξασφαλιστεί η απαραίτητη υλικοτεχνική υποδομή, η οποία θα λαμβάνει υπόψη τον αυξημένο χρόνο παρουσίας των παιδιών στο σχολείο και τα νέα γνωστικά αντικείμενα που θα εισαχθούν και από την άλλη να διασφαλιστούν τα δικαιώματα και το εργασιακό καθεστώς των εκπαιδευτικών.

Εδώ θα πρέπει να γίνει απ' όλους κατανοητό, ότι η ΠΟΕΔ δεν πρόκειται να αποδεχτεί οποιαδήποτε τετελεσμένα, από μέρους της πολιτείας που να διαφοροποιούν τα εργασιακά δεδομένα των μελών της. Ούτε και θα συμφωνήσει με τη βεβιασμένη εφαρμογή του θεσμού, χωρίς να τηρηθούν οι απαραίτητες εκπαιδευτικές προϋποθέσεις που έθεσε.

Στη συνέχεια, θα σας παρουσιάσω τις θέσεις της οργάνωσης, όπως αυτές διαμορφώθηκαν από το Δ.Σ. και κατατέθηκαν προς τους εμπλεκόμενους φορείς στα πλαίσια του κοινωνικού διαλόγου για πιλοτική εφαρμογή ενός ενιαίου υποχρεωτικού ολοήμερου σχολείου.

Όσον αφορά τώρα την πιλοτική εφαρμογή, η οργάνωση είχε ταχθεί υπέρ της πιλοτικής εφαρμογής πέραν του μοντέλου ενός ολοήμερου σχολείου για σκοπούς σύγκρισης και ορθότερης αξιολόγησης του θεσμού.

Eφόσον υπάρχει επιθυμία από άλλους φορείς και κυρίως τους οργανωμένους γονείς για εφαρμογή ωρολογίου προγράμματος από 7.45 μέχρι ώρα 4.00, η οργάνωσή μας έχει αποδεχτεί την πιλοτική εφαρμογή του σχολείου και με τις δύο μορφές για σκοπούς σύγκρισης.

Αξιολόγηση της πιλοτικής εφαρμογής. Πιστεύουμε πως η αξιολόγηση δεν μπορεί να αφεθεί στο περίπου ή σε κάποια αόριστη αρχή. Απαιτούμε εξαρχής τη θεσμοθέτηση αρμόδιας Επιτροπής για να ασκεί αυτό το ρόλο.

Θεωρούμε τη συμμετοχή της ΠΟΕΔ σε αυτή την Επιτροπή εκ των ων ουκ άνευ. Η αρχική αξιολόγηση της πρώτης φάσης υλοποίησης της εφαρμογής ενός νέου μοντέλου ολοήμερου σχολείου, θα πρέπει να διαρκέσει τουλάχιστον τρία χρόνια.

Όσον αφορά το αναλυτικό πρόγραμμα θεωρούμε πως πρέπει τάχιστα να ορισθεί Επιτροπή για επεξεργασία του συνολικού προγράμματος του ολοήμερου σχολείου. Θα πρέπει να  καθορίζεται επ' ακριβώς το περιεχόμενο των νέων δραστηριοτήτων που αυτό θα περιλαμβάνει.

Το νέο αναλυτικό πρόγραμμα πρέπει να είναι ενιαίο και να στοχεύει επίσης, στην αποφόρτωση της διδακτέας ύλης. Είναι δε αυτονόητο πως αυτό θα πρέπει να είναι έτοιμο πριν από την έναρξη εφαρμογής ενός πειραματικού ολοήμερου σχολείου.

Κατ' οίκον εργασία μαθητών. Το κεφάλαιο αυτό χρήζει περαιτέρω συζήτησης. Οι έρευνες που υπάρχουν σε σχέση με την κατ΄  οίκον εργασία και την αποτελεσματικότητα του σχολείου πρέπει να ληφθούν υπόψη αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η εμπειρία που αποκτήθηκε στο ολοήμερο σχολείο που λειτουργεί σήμερα.

Θα πρέπει επίσης, να διευκρινίσουμε και να καταλαβαίνουμε όλοι το ίδιο πράγμα, τι εννοούμε με τον όρο κατ' οίκον εργασία, πως πρέπει να είναι αυτή και μετά να καταλήξουμε στο πώς πρέπει να διεκπεραιώνεται.

Σίτιση μαθητών. Το θέμα είναι πάρα πολύ σοβαρό και πρέπει να ειδωθεί ξεχωριστά. Ποιος πληρώνει το φαγητό, που θα τρώνε οι μαθητές, ποιος θα προετοιμάζει το χώρο που θα φάνε, τι γίνεται με την επίβλεψή τους, ποιος θα ελέγχει ποσοτικά και ποιοτικά το φαγητό και άλλα ερωτήματα, από τα οποία γίνεται φανερό ότι χρειάζεται να γίνει διορισμός βοηθητικού προσωπικού στα σχολεία.

Επίσης, θα σημειώσω εδώ ότι αυτονόητο θεωρείται από μας ότι ο χρόνος σίτισης των παιδιών θα λογίζεται ως διδακτικός χρόνος για τους εκπαιδευτικούς, εφόσον θα θεωρείται αγωγή.

Όσον αφορά γενικά την υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων. Θα πρέπει να λυθεί το πρόβλημα του χώρου σίτισης, η μετατροπή της αίθουσας πολλαπλής χρήσης σε τραπεζαρία, εμπεριέχει πρακτικά προβλήματα που πρέπει να ξεκαθαριστούν. Κάθε σχολική αυλή χρειάζεται καλυμμένο χώρο για δραστηριότητες, όπως χορός και άλλα. Οι χώροι υγιεινής των μαθητών χρειάζονται αναβάθμιση και απαιτείται κλιματισμός στις σχολικές αίθουσες. Χρειάζεται επίσης, ένα είδος καντίνας - καφετερίας.

Άλλες σημαντικές προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να στηρίξουν το ολοήμερο σχολείο, είναι η έγκαιρη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, η μείωση του αριθμού μαθητών κάτω από τους 25 κατά τμήμα σε όλες τις τάξεις του ολοήμερου σχολείου και η εξασφάλιση παρακολούθησης των παιδιών από σχολεία, παιδοψυχολόγο και άλλες υπηρεσίες υποστηρικτικής αγωγής.

Προχωρώ τώρα στα εργασιακά θέματα. Από την εφαρμογή υποχρεωτικού ολοήμερου σχολείου απορρέουν σημαντικά εργασιακά θέματα που σχετίζονται με τη διοίκηση του νέου τύπου σχολείου, με το ωράριο και το διδακτικό χρόνο δασκάλων, την εργοδότηση γραμματειακού προσωπικού και τη δημιουργία νέων οργανικών θέσεων σε διδακτικό και διευθυντικό προσωπικό για τις ανάγκες του απογευματινού μέρους του σχολείου, καθώς και άλλα κίνητρα προς τους εκπαιδευτικούς έτσι ώστε να αγκαλιάσουν τη μεγάλη αυτή καινοτομία.

Όσον αφορά τις ανάγκες σε προσωπικό και στελέχωση, το προσωπικό θα πρέπει να προέρχεται από τις τάξεις των πολυδύναμων δασκάλων και να διορίζεται από την Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας. Διευκρινίζουμε ότι δεν είναι δυνατόν να συμφωνήσουμε με το διορισμό ειδικοτήτων, όπως ούτε και έκτακτου ή ωρομίσθιου προσωπικού από δασκάλους.

Στα πλαίσια ενός κυλιόμενου ωραρίου θα συμφωνούσαμε με την πειραματική εφαρμογή ωραρίου σε δύο βάρδιες, π.χ. από 7:30 μέχρι 1:00 και από 1:30 μέχρι 3:00. Το διακοπτόμενο ωράριο, δηλαδή το να πηγαίνουν οι εκπαιδευτικοί από ώρα 7:30 μέχρι ώρα 9:30 και να επιστρέφουν στις 1:00 μέχρι 4:00, δεν είναι καθόλου αποδεκτό από την οργάνωσή μας. Οι δάσκαλοι που θα απασχολούνται το απόγευμα δεν θα πρέπει να έχουν την ίδια επιβάρυνση διδακτικού χρόνου, αλλά και συνολικού χρόνου εργασίας, σε σχέση με εκείνους που θα απασχολούνται μόνο τον πρωινό χρόνο.

Θα πρέπει επίσης, να γίνει σοβαρή άσκηση επί χάρτου για την πρακτική δυνατότητα εφαρμογής κυλιόμενου ωραρίου  των εκπαιδευτικών και ωρολογίου προγράμματος του σχολείου βασισμένο σε δύο βάρδιες εκπαιδευτικών που πρέπει να μετατρέπει πολλούς εκπαιδευτικούς σε διακινούμενους, λαμβάνοντας υπόψη σοβαρά και τον ήδη βεβαρημένο διδακτικό χρόνο εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Κύπρο.

Τοποθετήσεις, μεταθέσεις δασκάλων που θα εργαστούν στα πιλοτικά ολοήμερα. Στα σχολεία που θα επιλεγούν για πιλοτική εφαρμογή θα πρέπει να ερωτηθούν οι δάσκαλοι εάν ενδιαφέρονται να παραμείνουν εκεί. Σε διαφορετική περίπτωση, θα μπορούν να τύχουν μετάθεσης ή μετακίνησης με τρόπο που να μην παραβλάπτουν τα δικαιώματά τους, όπως αυτά προκύπτουν σήμερα από την υφιστάμενη νομοθεσία.

Σε γενικές γραμμές, αυτές είναι οι προϋποθέσεις που έχει θέσει η οργάνωσή μας για να μπορέσει να συναινέσει στην πιλοτική εφαρμογή ενός ενιαίου ολοήμερου σχολείου.

Καταλήγοντας, η οργάνωση έχει επίσης επισημάνει, προς το Υπουργείο Παιδείας, δύο σοβαρούς προβληματισμούς. Πρώτον, την ανησυχία της οργάνωσής μας γιατί υπάρχει σημαντική καθυστέρηση στην όλη προσπάθεια. Το γεγονός αυτό σίγουρα δεν οφείλεται σε μας, καθώς έγκαιρα καταθέσαμε τις θέσεις, τις απόψεις και τις αμφιβολίες μας κατά πόσο θα υπάρχει η ετοιμότητα τον ερχόμενο Σεπτέμβρη για πιλοτική εφαρμογή ενός υποχρεωτικού ολοήμερου σχολείου από το Υπουργείο Παιδείας, ακόμα και αν η ΠΟΕΔ συμφωνήσει με την πειραματική εισαγωγή του θεσμού.

Το γεγονός ότι το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου δεν έχει επιλύσει μέχρι σήμερα σοβαρά προβλήματα που αφορούν την ομαλή και καθημερινή λειτουργία των σχολείων, αρκετά μάλιστα από τα οποία δεν έχουν οικονομικό κόστος, μας προβληματίζει ιδιαίτερα.

Παράλληλα εμείς, λογοδοτώντας στα μέλη μας, τα οποία  πρέπει βέβαια να πείσουμε για την ορθότητα και την αναγκαιότητα της εισαγωγής του νέου θεσμού, θα πρέπει να εξηγήσουμε πως το Υπουργείο Παιδείας προωθεί από τη μια ενιαίο ολοήμερο σχολείο και από την άλλη δεν έχει επιλύσει καθημερινά προβλήματα των σχολείων και των εκπαιδευτικών.

Κλείνοντας, μπορώ ίσως και με βεβαιότητα να πω ότι, η εισαγωγή του θεσμού του ενιαίου ολοήμερου σχολείου μέσα από τις σημερινές κοινωνικές συνθήκες της οικογένειας και της ζωής γενικότερα, αξίζει να διερευνηθεί πολύ σοβαρά και στο βάθος όλων των παραμέτρων.

Πιστεύω επίσης ότι, αν πραγματικά η πολιτεία έχει ως στόχο και προτεραιότητά της την εφαρμογή του κοινωνικού αυτού θεσμού, θα πρέπει να γνωρίζει ότι απαιτούνται σημαντικές οικονομικές δαπάνες, οι οποίες δεν μπορούν να γίνουν σε βάρος των εμπλεκομένων, αλλά μπορούν μακροπρόθεσμα, αν αξιοποιηθούν σωστά, να αποδώσουν πολύ περισσότερα.

Επισημαίνουμε ότι όλες οι έρευνες και όλη η διεθνής βιβλιογραφία στο θέμα της εισαγωγής μιας σοβαρής καινοτομίας, υπερτονίζουν την ανάγκη να αγκαλιαστεί αυτή απ' όλους τους φορείς και κυρίως από εκείνους που αναμένεται να την εφαρμόσουν, προκειμένου να έχει θετικές προοπτικές επιτυχίας.

Για το λόγο αυτό, έχουμε την άποψη ότι ο νέος θεσμός πρέπει να εισαχθεί πολύ προσεκτικά και μελετημένα και να λάβει υπόψη του όλα τα δεδομένα, ικανοποιώντας όλους τους πρωταγωνιστές, μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς στο μέγιστο δυνατό βαθμό.

Τονίζουμε δε με έμφαση προς όλους τους εμπλεκόμενους και ενδιαφερόμενους, ότι η ΠΟΕΔ δεν μπορεί, παρ' όλες τις προθέσεις που θέτει,  να δεχτεί αμφισβήτηση για τις προθέσεις της, γιατί πρώτη από το 1995 έχει εκδηλώσει το ενδιαφέρον της για το θέμα οργανώνοντας από κοινού με τη Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος, Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο με συγκεκριμένο και μοναδικό θέμα αυτό του ολοήμερου σχολείου.

Απόδειξη του γεγονότος αυτού και του συνεχιζόμενου ενδιαφέροντός μας αποτελεί και η σημερινή σύναξη, το 20ο δηλαδή Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο, που συνδιοργανώνουμε σήμερα με τη ΔΟΕ στην πανέμορφη Κρήτη και έχει πάλι ως αντικείμενο το ολοήμερο σχολείο.

Ευχή μας, ως ΠΟΕΔ, είναι να καταφέρει το Υπουργείο Παιδείας της Κύπρου και η πολιτεία γενικότερα, να ανταποκριθεί θετικά και έγκαιρα στις ελάχιστες προϋποθέσεις που έχει θέσει η ΠΟΕΔ, έτσι ώστε να μπορέσει να προχωρήσει στη σωστή πιλοτική εφαρμογή του ενιαίου ολοήμερου σχολείου από τα επόμενα του σχολικού έτους. Σας ευχαριστώ.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε το συνάδελφο Χάρη. Παρακαλώ τον κ. Στέλιο Στυλιανού, πρώτο λειτουργό εκπαίδευσης και εκπρόσωπο του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου, για τη δική του παρέμβαση σχετικά με το ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο της Κύπρου και τις προοπτικές από τη σκοπιά του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου.

ΣΤ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ: Αγαπητοί συνάδελφοι εκπαιδευτικοί, μέσα από τη σύντομη παρέμβασή μου θα προσπαθήσω να παρουσιάσω την πολύ μικρή εμπειρία μου, που αποκτήθηκε από τη λειτουργία του προαιρετικού ολοήμερου σχολείου και την προοπτική που υπάρχει για μετεξέλιξή του σε ενιαίο ολοήμερο σχολείο.

Οι πρώτες προσπάθειες που έγιναν για την εφαρμογή του ολοήμερου στην Κύπρο, είχαν ως θεωρητική βάση κοινωνικούς κυρίως λόγους. Η αύξηση του αριθμού των εργαζόμενων μητέρων και η ανάγκη για αποφόρτωση των γονιών από το βραχνά της κατ' οίκον εργασίας ήταν μερικά από τα βασικά επιχειρήματα που τέθηκαν εξαρχής υπέρ της αναγκαιότητας του θεσμού στις συζητήσεις που άρχισαν συστηματικά το 1995.

Τον Οκτώβριο του '95 συστάθηκε Επιτροπή  από εκπροσώπους του Υπουργείου της Συνομοσπονδίας των Γονέων και της ΠΟΕΔ, η οποία και υπέβαλε έκθεση στον Υπουργό Παιδείας. Ακολούθησε η ετοιμασία ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου που υποβλήθηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο.

Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την πειραματική εφαρμογή του προαιρετικού ολοήμερου σχολείου, κατά το σχολικό έτος 1999-2000, σε 9 δημοτικά σχολεία, τέσσερα αστικά και πέντε υπαίθρου. Παράλληλα, με τη λειτουργία του προαιρετικού ολοήμερου σχολείου γινόταν και τρέχουσα αξιολόγηση του θεσμού, ενώ στο τραπέζι των συζητήσεων άρχισαν να τίθενται και εκπαιδευτικοί παιδαγωγικοί λόγοι, όπως η ανάγκη για αναδόμηση του ωρολογίου και αναλυτικού προγράμματος και η ποιοτική βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Ως βασικό επιχείρημα εμφανίζεται επίσης, η ανάγκη για άμβλυνση της ανισότητας των ευκαιριών ενασχόλησης με τα ειδικά ενδιαφέροντα, με αποτέλεσμα να αρχίσει δειλά - δειλά η εισαγωγή ενδιαφερόντων όπως το θέατρο, ο χορός, η ζωγραφική, τα μουσικά όργανα, ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, οι αθλοπαιδιές και άλλα.

Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού ύστερα από πολλές αξιολογήσεις, προχώρησε σε σταδιακή επέκταση του θεσμού, με αποτέλεσμα σήμερα να λειτουργεί σε 144 σχολεία για τις τάξεις Τετάρτη μέχρι Έκτη και σε 24 από αυτά για όλες τις τάξεις.

Επίσης, από φέτος ο θεσμός λειτουργεί σε 10 νηπιαγωγεία. Οι παράμετροι πάνω στις οποίες στηρίχθηκε η λειτουργία του προαιρετικού ολοήμερου σχολείου από το 1999 μέχρι σήμερα είναι οι πιο κάτω:

Στο ολοήμερο συμμετέχουν τα παιδιά των μεγάλων τάξεων. Κατ' εξαίρεση και μετά από ειδική άδεια μερικά από τα σχολεία καλύπτουν και παιδιά των μικρότερων τάξεων. Το ολοήμερο στελεχώνεται με πολυδύναμους διορισμένους ή και αδιόριστους δασκάλους.

Σε περιπτώσεις που η παρουσία κάποιου ειδικού για διδασκαλία συγκεκριμένου θέματος είναι απόλυτα αναγκαία, το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού φροντίζει για το διορισμό του με μερική απασχόληση από την αγορά εργασίας.

Τα ολοήμερα σχολεία λειτουργούν με τις υφιστάμενες κτιριακές εγκαταστάσεις. Ο κινητός εξοπλισμός των σχολείων ενισχύεται με τραπέζια, καθίσματα, οπτικοακουστικά μέσα, βιβλία, βιβλιοθήκες και βιβλία για τη διδασκαλία των αγγλικών.

Τα έξοδα για τη σίτιση των παιδιών και όλες τις αναγκαίες διευθετήσεις για την προμήθεια - παρασκευή του γεύματος αναλαμβάνουν πλήρως οι γονείς των παιδιών. Το είδος του φαγητού και το πρόγραμμα σίτισης είναι σύμφωνο με σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, το οποίο επιχορηγεί περιορισμένο αριθμό άπορων μαθητών με το ποσό των 5 λιρών την εβδομάδα.

Δε θα αναφερθώ στις αξιολογήσεις μια και τις κάλυψε αναλυτικά η κα Μιχαηλίδου. Απλά θα πω ότι όλες οι αξιολογήσεις, που έγιναν από το Υπουργείο Παιδείας, έδειξαν ότι ο θεσμός λειτουργεί ικανοποιητικά, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσής του σε κάποιους τομείς, όπως η βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής, η κάλυψη όλων των τάξεων, η δημιουργία μικρότερων ομάδων, ο εμπλουτισμός βοηθημάτων και εξοπλισμού, η επιμόρφωση του προσωπικού και άλλα.

Το μέλλον του ολοήμερου σχολείου στην Κύπρο. Το ολοήμερο σχολείο ήταν ένα από τα σημαντικά θέματα με τα οποία καταπιάστηκε η έκθεση των εφτά πανεπιστημιακών για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Λόγω δε του κοινωνικού χαρακτήρα του θεσμού, το ολοήμερο σχολείο ήταν μεταξύ των πρώτων θεμάτων, για τα οποία τροχοδρομήθηκε η διαδικασία υλοποίησής τους.

Στα πλαίσια αυτά ετοιμάστηκε από τον τέως διευθυντή Δημοτικής Εκπαίδευσης, κ. Χόπλαρο, μια πρόταση για εναλλακτικά μοντέλα ενιαίου ολοήμερου σχολείου στη δημοτική εκπαίδευση. Η πρόταση παρουσιάστηκε στο Συμβούλιο Παιδείας και ζητήθηκαν οι σχετικές απόψεις από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.

Πολύ πρόσφατα και συγκεκριμένα στις 22 Μαρτίου συνήλθε το Συμβούλιο Παιδείας, το οποίο άκουσε τους εκπροσώπους της ΠΟΕΔ και έλαβε τις αναγκαίες διευκρινίσεις.

Το Συμβούλιο συνεδρίασε και πάλι στις 29 Μαρτίου. Ενώπιόν του παρουσιάστηκε εισήγηση του Υπουργείου Παιδείας για το βασικό πλαίσιο ρυθμίσεων, όπως και συγκεκριμένη πρόταση για την πιλοτική εφαρμογή του ενιαίου ολοήμερου σχολείου από τη σχολική χρονιά 2006 ή 2007.

Οι βασικές πρόνοιες της πρότασης αυτής ήταν οι πιο κάτω: 1. Ο νέος θεσμός του ενιαίου ολοήμερου σχολείου θα εφαρμοστεί πιλοτικά σε περιορισμένο αριθμό σχολικών μονάδων για τρία χρόνια. 2. Θα επιλεγούν σχολεία σε όλες τις επαρχίες τόσο σε αστικές, όσο και σε αγροτικές περιοχές.

3. Το ενιαίο ολοήμερο σχολείο θα λειτουργεί Δευτέρα - Τρίτη - Πέμπτη και Παρασκευή από τις 7.30 μέχρι τις 4.00. Οι διδακτικές περίοδοι θα είναι συνολικά 47 δηλαδή, θα προστεθούν 12 διδακτικές περίοδοι στις υφιστάμενες, οι οποίες θα κατανεμηθούν ως εξής: τέσσερις για τα θέματα ενδιαφέροντος, δύο για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, δύο για τα αγγλικά και τέσσερις για την ευέλικτη ζώνη ή την αγωγή ζωής.

Τα θέματα ενδιαφέροντος μπορούν να καλύπτουν σχεδόν το σύνολο των δραστηριοτήτων που σήμερα επιλέγουν τα παιδιά στον ελεύθερο απογευματινό τους χρόνο, όπως αθλοπαιδιές, χορός, θέατρο, μουσικό όργανο, ολυμπιακά αθλήματα και άλλα.

Η προσφορά ενός θέματος ενδιαφέροντος θα εξαρτηθεί από το ενδιαφέρον που θα επιδειχθεί σε κάθε σχολείο από τους μαθητές και εφόσον δημιουργούνται ομάδες με ένα ελάχιστο αριθμό γύρω στα 12 παιδιά.

5. Όλα τα θέματα ενδιαφέροντος, καθώς επίσης και τα μαθήματα της πληροφορικής και των αγγλικών, θα προσφέρονται από εκπαιδευτικό προσωπικό με σχετική εξειδίκευση. Στις περιπτώσεις που το προσωπικό αυτό δε θα προέρχεται από τους διορισμένους πολυδύναμους δασκάλους, το καθεστώς εργοδότησης θα είναι η αγορά υπηρεσιών.

6. Οι ανάγκες σε πρόσθετο διδακτικό προσωπικό, πλην της αγοράς υπηρεσιών για τα μαθήματα που απαιτούν εξειδίκευση και τα θέματα ενδιαφέροντος, θα καλύπτονται με διορισμούς από την Επιτροπή Εκπαιδευτικής Υπηρεσίας.

Το εκπαιδευτικό προσωπικό του ενιαίου ολοήμερου σχολείου θα υπηρετεί σε δύο βάρδιες, με τρόπο ώστε ο συνολικός εργασιακός χρόνος και ο συνολικός διδακτικός χρόνος για κάθε εκπαιδευτικό να είναι ίδιος με τον σημερινό.

7. Στις τέσσερις μέρες, που θα υπάρχει και απογευματινή φοίτηση, θα προσφέρεται γεύμα στους μαθητές. Το μενού θα ετοιμάζεται από ειδικούς επιστήμονες και το φαγητό θα παρασκευάζεται εκτός σχολείου.

Σε κάθε σχολείο θα υπάρχει κατάλληλα διαμορφωμένος χώρος που θα λειτουργεί ως τραπεζαρία. Θα υπάρχει βοηθητικό προσωπικό για σερβίρισμα και καθαριότητα, αλλά και επίβλεψη από μικρό αριθμό εκπαιδευτικού προσωπικού.  Το κόστος του φαγητού θα καλύπτεται από τους γονείς με πρόνοια για απαλλαγή ή μειώσεις στη βάση κοινωνικοοικονομικών κριτηρίων.

8. Για τα νέα μαθήματα (πληροφορική και αγγλικά) και για τα μαθήματα των οποίων ο χρόνος θα αυξηθεί, θα ετοιμαστούν νέα αναλυτικά προγράμματα και αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό.

9. Ο ξεχωριστός διδακτικός χρόνος, όπως προνοείται σήμερα για την κατ' οίκον εργασία, καταργείται.

10. Η ευθύνη Διεύθυνσης του ενιαίου ολοήμερου σχολείου από το πρωί μέχρι το απόγευμα ανήκει στον διευθυντή του. Ο διευθυντής μπορεί να επιλέξει να εργάζεται είτε στην πρωινή είτε στην απογευματινή βάρδια. Στην άλλη βάρδια που θα λειτουργεί χωρίς τον διευθυντή, καθήκοντα διευθυντή θα ασκεί ένας από τους βοηθούς διευθυντές, για τον οποίο θα μελετηθεί μια μικρή αναπροσαρμογή των διδακτικών του υποχρεώσεων.

11. Στα ενιαία ολοήμερα σχολεία θα υποβληθεί εισήγηση για διορισμό γραμματειακού προσωπικού.

Μέσα από τη συζήτηση που έγινε στο Συμβούλιο Παιδείας όπου εκπροσωπούνται τα τέσσερα μεγάλα κόμματα, διαπιστώθηκε μια ευρεία συναίνεση σε όλα τα σημεία, με μοναδική εξαίρεση την κάλυψη του κόστους του φαγητού.

Στην καταληκτική του δήλωση ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, δήλωσε ότι θα ληφθούν πολύ σοβαρά υπόψη οι επισημάνσεις των μελών του Συμβουλίου στη συζήτηση που θα ακολουθήσει μέχρι την εφαρμογή του νέου θεσμού.

Διάλογος με την ΠΟΕΔ και τους οργανωμένους γονείς. Στο βασικό πλαίσιο ρυθμίσεων αναφέρεται επί λέξει ότι η εκπαιδευτική πτυχή και οι λεπτομέρειες που απορρέουν από τα προαναφερθέντα, θα συζητηθούν και θα οριστικοποιηθούν αφού προηγηθεί περαιτέρω διάλογος με την ΠΟΕΔ.

Ακολούθησε εντατικός διάλογος γύρω από τα εκπαιδευτικά θέματα και κάποια εργασιακά συνδικαλιστικά θέματα. Γενικά, μπορεί να λεχθεί ότι έγινε ένας εποικοδομητικός διάλογος με σαφή τη διάθεση όλων των πλευρών για συναίνεση και στήριξη του θεσμού.

Στα εκπαιδευτικά θέματα, ενώ αρχικά υπήρξαν αρκετές διαφορές, στο τέλος μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε σύγκλιση σε όλα σχεδόν τα κεφάλαια με κάποιες διαφοροποιήσεις στο βασικό πλαίσιο ρυθμίσεων.

Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να λεχθεί ότι υπήρξε σύγκλιση απόψεων και συμφωνήθηκαν, πάντα φυσικά υπό την αίρεση της συμφωνίας της ΠΟΕΔ και του Υπουργείου Παιδείας και στα συνδικαλιστικά θέματα, τα εξής:

1. Εισάγεται στο πρόγραμμα του ολοήμερου η αγωγή ζωής, μια περιοχή θεμάτων ευέλικτης ζώνης τεσσάρων διδακτικών περιόδων την εβδομάδα, στην οποία θα καλύπτονται θέματα αγωγής υγείας, αγωγής καταναλωτή, κυκλοφοριακής αγωγής, περιβαλλοντικής αγωγής, διαπολιτισμικής εκπαίδευσης και άλλα.

2. Καταργείται ως φιλοσοφία και ως έννοια η κατ' οίκον εργασία. Η κάλυψη της ύλης και η εμπέδωση πρέπει να γίνεται εξ ολοκλήρου στο σχολείο.

3. Θα γίνει νέο αναλυτικό πρόγραμμα για τα αγγλικά, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το σχεδιασμό τεχνολογία.

4. Στα ειδικά ενδιαφέροντα θα δοθούν 4 περίοδοι την εβδομάδα.5. Θα συσταθεί από τώρα μια Επιτροπή Παρακολούθησης της καινοτομίας, που θα αποτελείται από τρεις εκπροσώπους του Υπουργείου Παιδείας, δύο της ΠΟΕΔ και δύο της Συνομοσπονδίας Γονέων.

  6. Ο θεσμός θα αξιολογείται με συντρέχουσα αξιολόγηση και θα αξιολογηθεί και στο τέλος μέσα από μια επιστημονική αξιολόγηση. Η επιλογή του φορέα, που θα κάνει την αξιολόγηση, θα συμφωνηθεί.

Κλείνοντας την παρέμβασή μου θα ήθελα να τονίσω το πνεύμα συναίνεσης που υπήρχε κατά τη διάρκεια αυτού του διαλόγου. Φάνηκε ότι όλοι οι φορείς έχουν διάθεση να στηρίξουν το νέο θεσμό, που αποτελεί ίσως την πιο σημαντική καινοτομία που θα γίνει στα πλαίσια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.

Όλοι πρέπει να θέλουμε να κερδίσουμε αυτό το στοίχημα, ώστε να πετύχει το ενιαίο ολοήμερο σχολείο. Ευχαριστώ πολύ.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Για 20 λεπτά θα μπούμε στη διαδικασία παρεμβάσεων και ερωτήσεων. Ο χρόνος που δίνεται είναι 2 έως 3 λεπτά για τον καθένα. Καλό είναι να μη διαβάζεται ότι έχετε μαζί σας, αλλά να μας τα πείτε δια ζώσης, από μνήμης δηλαδή και μετά να τα καταθέσετε για τα πρακτικά. Ξεκινάμε από τη δεξιά πλευρά.

Π. ΝΕΟΦΥΤΟΥ:  Σύμφωνα με τις έρευνες που έγιναν, είδαμε ότι όλοι είναι ευχαριστημένοι από το πρόγραμμα που γίνεται στην Κύπρο σε σχέση με την κατ΄ οίκον εργασία. Τώρα ακούσαμε από εκπρόσωπο της κυβέρνησης ότι αυτό δε θα γίνεται. Να υποθέσουμε ότι αυτό θα γίνεται αν κατάλαβα καλά μέσα στα πλαίσια του μαθήματος; Ποιο είναι το σκεπτικό; Ποιο είναι το σκεπτικό που κρύβεται πίσω από αυτή την απόφαση;

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε πολύ. Ο επόμενος.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

Θ. ΧΑΤΖΗΣΤΑΥΡΟΥ: Καταρχήν, Χριστός Ανέστη σε όλους. Θα ήθελα να ρωτήσω το εξής. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί στην Κύπρο δημιουργήθηκε ξαφνικά η ανάγκη να κάνουμε αμέσως τώρα υποχρεωτικό το ολοήμερο σχολείο. Είπαμε ότι το ολοήμερο σχολείο είναι μια κοινωνική ανάγκη. Ναι, για κάποιες περιοχές το πιστεύω. Όχι όμως για όλες και δεν μπορώ να καταλάβω γιατί πρέπει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, εφόσον δεν υπάρχει κατάλληλη υποδομή, ούτε υλικοτεχνική, ούτε αναλυτικά προγράμματα, να εφαρμοστεί αμέσως το ολοήμερο σχολείο.

Μήπως θα έπρεπε να σκεφτούμε, αντί να αγωνιζόμαστε για ένα ολοήμερο σχολείο, να αναβαθμίσουμε το υφιστάμενο σχολείο; Να κάνουμε δηλαδή το σχολείο που ήδη υπάρχει, εργαστήρι χαράς και μάθησης, έτσι ώστε να προετοιμάσουμε σιγά-σιγά τα παιδιά για το μέλλον.

Δυστυχώς, μιλάω ως εκπαιδευτικός και ως μητέρα, καθώς τα παιδιά, ενώ στο νηπιαγωγείο περνούν τόσο όμορφα, ξαφνικά έρχονται στο δημοτικό και χάνουν τη χαρά που είχαν για το σχολείο. Κι αυτό, όχι γιατί φταίμε εμείς οι εκπαιδευτικοί, διότι εμείς είμαστε πιεσμένοι λόγω της ύλης, της υπερβολικής ύλης που έχουμε στο σχολείο και των πολλών προγραμμάτων. Μήπως το Υπουργείο θα έπρεπε να ξεκινήσει μειώνοντας την ύλη, μειώνοντας και τον αριθμό των μαθητών στις τάξεις; Να φτιάξουμε το υφιστάμενο σχολείο και μετά να προχωρήσουμε παραπέρα; Είναι μια απορία. Εγώ δηλαδή, απορώ πως δημιουργήθηκε ξαφνικά τόση ανάγκη στην Κύπρο για υποχρεωτικό ολοήμερο σχολείο. Σας ευχαριστώ πολύ.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Και εμείς.

ΧΡ. ΤΕΡΕΖΑΚΗ: Πάντα σε σχέση με τις προτάσεις που ακούστηκαν, θα πατήσω λίγο στα «δυνατά πόδια» του κ. Πυργιωτάκη και θα μιλήσω γι΄ αυτό που είπε, νομιμοποίηση από την πλευρά της πολιτείας από τη μια μεριά και από την άλλη στις συνειδήσεις τις δικές μας. Θα αδράξω επίσης, την ευκαιρία που μου δόθηκε από την τελευταία συνάδελφο. Γιατί ένα ξέχωρο σχολείο και ένα ξέχωρο ολοήμερο σχολείο και όχι ένα ολικό, καλοσχεδιασμένο σχολείο; Μια πρόταση στην πράξη. Αφορά την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών κυρίως, που μαθαίνουν πώς να το κάνουν πράξη.

ΜΕ ΠΕΝΤΕ «ΕΠΙΘΕΤΑ» ΚΑΙ ΔΕΚΑ «ΡΗΜΑΤΑ» . ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΩΝ

Το όραμα.

Ένα σχολείο:
Χαρούμενο.
Πολύχρωμο.
Δημιουργικό.
Ελκυστικό.
Προσωπικό.

Ένα Σχολείο που:
Αποδέχεται. το «άλλο»,  το διαφορετικό.
Κινητοποιεί .μαθητή, δάσκαλο, γονιό.
Καλλιεργεί.το ευφάνταστο, το κριτικά «ορθό».
Προκαλεί.τη λύση του προβλήματος.ομαδικό ή ατομικό.
Επιδιώκει.το συναισθηματικό.
Τολμά.τον τρόπο τον εναλλακτικό.
Εμπλέκεται. στο Τοπικό.
Στοχεύει. στο Παγκόσμιο.
Οραματίζεται.το «Ανοιχτό».
Αξιοποιεί. το Ποιοτικό.

Η διεκδίκηση. ΜΕ ΠΕΝΤΕ «ΕΠΙΘΕΤΑ» ΚΑΙ ΔΕΚΑ «ΡΗΜΑΤΑ» .

ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΜΕ  γιατί ΑΞΊΖΟΥΜΕ. «Την Εκπαίδευση στην  Ολική, Επικοινωνιακή και Πολύτεχνη διάσταση της Σύγχρονης Διδακτικής Πράξης !!!»

(ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ:  1.Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ-Εκπαίδευση και Πολιτισμός ΥΠΕΠΘ-ΓΓΛΕ CD Παρουσίασης Αθήνα 2001. 2.Χρύσα Τερεζάκη Μεταπτυχιακή Εργασία Ειδίκευσης «Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ Εκπαίδευση και Πολιτισμός ως εναλλακτική μορφή επικοινωνίας και μάθησης» Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ρέθυμνο 2004. 3. Χρύσα Τερεζάκη, Φωτογραφικό αρχείο 8ου Δημ. Σχ. Χανίων «Πρόγραμμα ΜΕΛΙΝΑ- Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών των Χανίων - Περίοδος 2001-2003»)

Επιμόρφωση λοιπόν και συγνώμη για τον παραπάνω χρόνο. Μια μαθήτριά μου 14 χρόνων μου είπε: «Κυρία, μην τους το πείτε, δείξτε τους πώς το κάναμε πράξη». Ευχαριστώ.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Και εμείς ευχαριστούμε. 

Π. ΣΥΓΚΟΥΝΑΣ: Εκπρόσωπος Συλλόγου Δασκάλων και Νηπιαγωγών Νομού Πρεβέζης.

Τα τελευταία χρόνια καταβάλλονται προσπάθειες για την προσαρμογή του εκπαιδευτικού μας συστήματος στη σύγχρονη εποχή, ώστε να καταστεί δυνατό να απαντήσει στα σύγχρονα εκπαιδευτικά, παιδαγωγικά και κοινωνικά προβλήματα όπως:

  1. Διασφάλιση της ισότιμης, κατά το δυνατόν, προσφοράς των γνωστικών αντικειμένων στους μαθητές, ανεξάρτητα από την κοινωνική ή γεωγραφική τους προέλευση.
  2. Διεύρυνση του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης σε νέα γνωστικά αντικείμενα.
  3. Εξασφάλιση μορφωσιογόνου περιβάλλοντος για το παιδί και πέραν του κανονικού προγράμματος.

Η πολιτεία για να απαντήσει σ' αυτά που προαναφέρθηκαν, έπρεπε να προχωρήσει σε τρεις (3) βασικές αλλαγές ή ρυθμίσεις του εκπαιδευτικού συστήματος:

  1. Στην  αλλαγή του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των Δημόσιων Σχολείων.
  2. Στην πρόσληψη πρόσθετου εκπαιδευτικού προσωπικού με επαρκή παιδαγωγική και διδακτική κατάρτιση.
  3. Στον εμπλουτισμό των υπαρχόντων διδακτηρίων με νέους χώρους και εξοπλισμό.

Από τις τρεις παραπάνω ρυθμίσεις μόνο η πρώτη πραγματοποιήθηκε επαρκώς. Σήμερα το Ολοήμερο Σχολείο είναι πια θεσμός. Σε ότι όμως αφορά τις άλλες δύο, η σημερινή κατάσταση δε μας επιτρέπει να διαπιστώσουμε ότι η πολιτεία κινήθηκε για την πλήρη ικανοποίησή τους και αυτό γιατί:

  1. Η τοποθέτηση των εκπαιδευτικών στα Ολοήμερα Σχολεία δεν έγινε και δε γίνεται με τη δέουσα προσοχή, αφού οι εκπαιδευτικοί καλούνται να προσφέρουν υπηρεσίες σ' ένα σχολείο για το οποίο ποτέ δεν εκπαιδεύτηκαν επειδή δεν υπήρχε.
  2. Τα διδακτήρια παρέμειναν σχεδόν τα ίδια, καθώς σε ελάχιστα απ' αυτά έγιναν προσθήκες χώρων.

Η συνεχιζόμενη καθυστέρηση της πολιτείας στην επίλυση αυτών των δύο παραμέτρων του Ολοήμερου Σχολείου, συνεπάγεται και τη συνεχόμενη φθίνουσα πορεία των μαθητών που παρακολουθούν τα τμήματά του.

Είμαστε όμως υποχρεωμένοι, όλοι όσοι άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμαστε στη λειτουργία των Ολοήμερων Τμημάτων (όχι Ολοήμερων Σχολείων γιατί τέτοια δεν έχουμε ακόμη στην περιοχή μας), να λειτουργήσουμε τα τμήματα αυτά μέσα από την πραγματικότητα που έχουμε μπροστά μας, αφού ιδεατές συνθήκες λειτουργίας αυτών ίσως ποτέ να μην αποκτήσουμε.

Η διαχείριση των (υπαρχόντων) σχολικών χώρων και η οργάνωση των δραστηριοτήτων σ' αυτούς, είναι δύσκολο και όχι ευχάριστο εγχείρημα και απαιτεί από όλους μας αυτό που λέμε «το κάτι παραπάνω». Συγκεκριμένα:

1. Η διοίκηση να φροντίσει για την έγκαιρη τοποθέτηση στα Ολοήμερα Τμήματα του αναγκαίου προσωπικού. Να τηρούνται τα χρονοδιαγράμματα όλων των ενεργειών, όπως αυτές ορίζονται από το ΥΠ.Ε.Π.Θ.

 2. Οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν στα Ολοήμερα Τμήματα να παροτρυνθούν, να καθοδηγηθούν και να βοηθηθούν απ' όλους τους «καθ' ύλην» αρμόδιους (Δ/ντές Εκπαίδευσης, Προϊσταμένους Γραφείων, Σχολικούς Συμβούλους Δ/ντές Σχολείων), στο να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ό,τι μέσο διαθέτει ένα σχολείο.

Μέχρι σήμερα τουλάχιστον δεν υπάρχει καλύτερη και πιο αξιόπιστη πρόταση που να απαντά στα σύγχρονα εκπαιδευτικά, παιδαγωγικά και κοινωνικά προβλήματα από το Ολοήμερο Σχολείο. Ένα σχολείο ανοιχτό στην κοινωνία, τη δημιουργία και τον πολιτισμό, που μπορεί να ικανοποιεί ταυτόχρονα τις σύγχρονες εκπαιδευτικές απαιτήσεις των παιδιών μας και τις ανάγκες της σημερινής και της αυριανής οικογένειας.

Συνεπώς, πρέπει όλοι εμείς να προωθήσουμε τις καινοτόμες δράσεις που εισάγονται στα σχολεία. Κατά κύριο λόγο τα στελέχη που έχουν την ευθύνη της διοίκησης και της καθοδήγησης των εκπαιδευτικών πραγμάτων φέρουν το κυριότερο βάρος για το επιτυχές αποτέλεσμα κάθε καινοτομίας. Ευχαριστώ.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

Κ. ΛΥΜΠΟΥΡΗΣ: (Εκπρόσωπος του Εκπαιδευτικού Μεταρρυθμιστικού Ομίλου Κύπρου). Εκ μέρους του Ομίλου να εκφράσω πρώτα τις ευχαριστίες μας για την πρόσκλησή σας και να πω ότι ο Όμιλος μας διοργάνωσε τον περασμένο μόλις Οκτώβρη συνέδριο με το ίδιο θέμα: «Ολοήμερο σχολείο, βήμα προς την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση». Είδε δηλαδή, το ολοήμερο σχολείο ως μια σημαντική παράμετρο της υπό εξέλιξης ή μάλλον θρυλούμενης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στην Κύπρο.

Το Συνέδριο απασχολήθηκε με το θεσμό του ολοήμερου σχολείου όχι μόνο στο επίπεδο της προδημοτικής και της στοιχειώδους, αλλά και στο επίπεδο της μέσης εκπαίδευσης. Είναι ένα θέμα, το οποίο ίσως πρέπει να απασχολήσει και το παρόν συνέδριο.

Και σε αυτό πήραν μέρος εκπρόσωποι τόσο από τις οργανώσεις και το Υπουργείο της Κύπρου, όσο και από τις οργανώσεις της Ελλάδας. Θα αναφερθώ μόνο σε κάποιες από τις διαπιστώσεις, τις προϋποθέσεις και τις διαπιστώσεις εφαρμογής και θα καταθέσω τα πορίσματα για τις εργασίες του Συνεδρίου σας.

Πρώτα, σε ότι αφορά τις προϋποθέσεις:

1. Το ολοήμερο σχολείο για να είναι ομοιόμορφης και καθολικής εφαρμογής δε θα πρέπει να είναι ποικίλων μορφών και τύπων, κατά την επιθυμία και τη λογική των γονιών ή των εκπαιδευτικών, αλλά ενός και μόνο υποχρεωτικού τύπου.

2. Το ολοήμερο σχολείο για να μπορέσει να καλλιεργήσει στους μαθητές τις σωστές πολιτικές αρετές και στάσεις και να διαμορφώσει τον ελεύθερο, υπεύθυνο, αυτόνομο και ενεργό πολίτη, το σωστό πολίτη, θα πρέπει να εφαρμόσει ενεργητικές και ομαδοσυνεργατικές μεθόδους και να υιοθετήσει μια νέα κριτικο-στοχαστική παιδαγωγική πρακτική.

Από τις διαπιστώσεις, δύο τρεις μόνο. Η όποια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν είναι κάτι που διαμορφώνεται από μια κοινωνική ομάδα, μια πρωτοπορία ή μια τεχνοκρατική ομάδα, αλλά θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα αποτύπωσης συλλογικότερων αιτημάτων, επεξεργασιών και συναινέσεων.

Σε μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στόχος και αντικείμενο αλλαγής δεν είναι μόνο η εκπαίδευση, αλλά και η κοινωνία, ώστε η μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης να αποτελεί μέρος της μεταρρύθμισης της κοινωνίας, μιας και ισχύει η θέση ότι αλλάζουμε την εκπαίδευση για να αλλάξουμε την κοινωνία και αλλάζουμε την κοινωνία για να αλλάξουμε την εκπαίδευση.

Στην εκπαίδευση δεν νοείται η άπαξ μεταρρύθμιση, η οποία όλα τα προβλέπει.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Δεν υπάρχει όμως άλλος χρόνος, με συγχωρείτε, αλλά δε γίνεται. Το είπα από την αρχή. Πείτε μας τα πιο σημαντικά και αυτά που πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν.  

Κ. ΛΥΜΠΟΥΡΗΣ: Πιστεύω πως είναι τα πιο σημαντικά. Ευχαριστώ. Δεν έχετε διακόψει άλλον. Ευχαριστώ πολύ.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ναι, αλλά δεν ξεπέρασε άλλος τα έξι λεπτά. Θα έχετε και το χρόνο αργότερα σε όλες τις εισηγήσεις να ξαναμιλήσετε. Να παρακαλέσω από τους εισηγητές, ο κ. Πυργιωτάκης πρώτα, για δύο λεπτά.

κ. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ: Θέλω καταρχήν, να εκφράσω την απορία μου κ. Χόπλαρε, για την Κύπρο πως προβλέπεται ολοήμερο σχολείο για τις μεγαλύτερες τάξεις. Στην Ελλάδα η εμπειρία μου, τεκμηριωμένη όμως, είναι ότι περπατεί πιο εύκολα και είναι περισσότερο αναγκαίο στις μικρότερες τάξεις. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι άλλο. Θα ήθελα να το δείτε.

Για τις κατ' οίκον εργασίες, εμείς τουλάχιστον, πραγματικά με αυτό το σκεπτικό ξεκινήσαμε. Να αλλάξουμε τον τρόπο διδασκαλίας και τη μεθοδολογία της διδασκαλίας στο σχολείο εν γένει, γιατί ένα είναι για μένα το σχολείο, έτσι που όλα να ενσωματώνονται στη διδασκαλία και να μη δίδονται εργασίες στο σπίτι και το ολοήμερο προσφέρει τέτοιες δυνατότητες μόνο που δεν τις αναζητήσαμε όσο έπρεπε.

Μου άρεσε πάρα πολύ η κυρία που είπε να κάνουμε το σχολείο εργαστήριο χαράς. Αυτό είναι το ζητούμενο, αλλά γιατί το ολοήμερο δεν μπορεί να γίνει εργαστήρι χαράς; Η δική μου άποψη είναι ότι το ολοήμερο είναι αυτό που διαθέτει μια σχετική άνεση χρόνου, που επιφέρει την αποσυμπίεση και δίνει χαρά.

Το γεγονός ότι η μαθήτρια, η κα Μιχαηλίδου, έγραψε αυτό που έγραψε, πρώτα σχολείο και ύστερα ολοήμερο, αντιλαμβάνεστε ότι παραπέμπει σε αυτό που είπα. Έλλειψη νομιμοποίησης στη συνείδηση και των μαθητών προσθέτω τώρα. Άλλο το σχολείο άλλο το ολοήμερο. Όσο υπάρχει αυτό, δε θα είναι σχολείο· μη μελετάτε, μη λέτε για υλικοτεχνικές υποδομές, που είναι πολύ σημαντικές, εάν δεν αλλάξει μέσα μας αυτή η νοοτροπία. Στην Αμερική ένα είναι το σχολείο και είναι ολοήμερο. Η κα Κουτσουβάνου θα σας το πει κάποια στιγμή. Στις γαλλόφωνες χώρες, ένα είναι το σχολείο. Αυτό που τελειώνει στις 3.30, στις 4.00. Εκεί γιατί δεν κουράζονται τα παιδιά; Γιατί άλλαξε το παιδαγωγικό κλίμα. Ευχαριστώ πάρα πολύ.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Και εμείς τον κ. Πυργιωτάκη.

κ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ: Υποβλήθηκαν δύο βασικά ερωτήσεις. Η μία ερώτηση αφορούσε την κατάργηση της κατ' οίκον εργασίας, μιας και, όπως είπε η συνάδελφος, τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν δείξει ότι οι γονείς είναι ικανοποιημένοι. Οι γονείς είναι ικανοποιημένοι από το γεγονός ότι τα παιδιά τους πηγαίνουν σπίτι χωρίς να έχουν να κάνουν εκεί κατ' οίκον εργασία. Και με την εφαρμογή του ενιαίου ολοήμερου σχολείου πάλι δε θα έχουν να κάνουν στο σπίτι κατ' οίκον εργασία, αλλά ούτε και θα υπάρχει τακτός χρόνος για να γίνει κατ' οίκον εργασία, διότι στόχος είναι οι ασκήσεις εμπέδωσης και επανάληψης να γίνονται στα πλαίσια του κάθε μαθήματος ξεχωριστά.

Η δεύτερη (ερώτηση) αφορούσε το υποχρεωτικό, γιατί βιαζόμαστε τώρα να κάνουμε υποχρεωτικό το ολοήμερο σχολείο. Καταρχήν, δεν έγινε αναφορά σε υποχρεωτικό ολοήμερο σχολείο, αλλά σε ενιαίο ολοήμερο σχολείο. Η έννοια της «υποχρεωτικότητας» μπαίνει μόνο εκεί που θα λειτουργήσει το ενιαίο ολοήμερο σχολείο, θα είναι υποχρεωτικό για όλα τα παιδιά στο σχολείο εκείνο. Αν υπάρχουν παιδιά που δε θέλουν στην πιλοτική φάση να παρακολουθήσουν εκείνο το υπό μορφήν ολοήμερο θα μπορούν να πάνε σε άλλο σχολείο.

Επίσης, θα επιλεγούν σχολεία που έχουν την κατάλληλη υποδομή. Ήδη γίνεται πολλή δουλειά για την ετοιμασία των νέων αναλυτικών προγραμμάτων στα αγγλικά και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και επίσης δε θα εγκαταλειφθεί το προαιρετικό ολοήμερο σχολείο, αντίθετα θα ενισχυθεί και θα λειτουργούν παράλληλα και οι δύο μορφές. Ευχαριστώ.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Ευχαριστούμε πολύ.

ΣΥΝΕΔΡΟΣ: Ένας προβληματισμός του κ. Πυργιωτάκη που τον έχει απευθύνει σε μένα για τις μικρότερες τάξεις. Στα πρώτα στάδια που λειτούργησε στην Κύπρο το ολοήμερο σχολείο, είχε δοθεί χρόνος, είχε δοθεί επέκταση του διδακτικού χρόνου στις μικρές τάξεις, γι' αυτό το λόγο το Υπουργείο τότε αποφάσισε να εφαρμόσει το ολοήμερο σχολείο στις τάξεις από την Τετάρτη μέχρι την Έκτη. Αυτός ήταν ο λόγος. Τώρα βέβαια, με τη νέα πρόταση οπωσδήποτε ξεκινά σε όλο το φάσμα της δημοτικής εκπαίδευσης, προ-δημοτική, δημοτική και ειδική εκπαίδευση. Αυτή είναι η προοπτική του. Ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ: Και εμείς σας ευχαριστούμε συνάδελφοι όλους για την παραμονή σας μέχρι τώρα στην αίθουσα. Ελπίζουμε και μετά το διάλειμμα να είστε έτσι και θα φροντίσουμε το βράδυ να σας αποζημιώσουμε για την πολύωρη παραμονή σας εδώ σήμερα.

ΑΡΧΗ ΣΕΛΙΔΑΣ